Predsednik SAD Donald Tramp ponovo je pokrenuo kontroverze u vezi s ustavnim pravom na državljanstvo po rođenju izdavanjem izvršne naredbe kojom bi ukinuo ovu privilegiju. Savezni sudija privremeno je blokirao naredbu nakon što su 22 države pokrenule pravni izazov, pozivajući se na 14. amandman i više od jednog veka pravnog presedana.
Pravo na državljanstvo po rođenju garantovano je 14. amandmanom, ratifikovanim 1868. godine, koji navodi:
„Sve osobe rođene ili naturalizovane u Sjedinjenim Državama i koje podležu njihovoj jurisdikciji su državljani Sjedinjenih Država i države u kojoj borave.“
Ovaj amandman efektivno je poništio presudu Dreda Skota iz 1857. godine, u kojoj je Vrhovni sud negirao pravo na državljanstvo crncima, uključujući porobljene ljude i njihove potomke. Kasnije pravne bitke proširile su ovo pravo na sve osobe rođene u SAD-u, uključujući imigrantske zajednice.
Jedan od ključnih slučajeva bio je Sjedinjene Države protiv Vong Kim Arka iz 1898. godine, u kojem je Vrhovni sud potvrdio da 14. amandman garantuje državljanstvo bez obzira na imigracioni status roditelja. Ova presuda postavila je temelje za primenu prava na državljanstvo za decu rođenu od imigranata.
Trampova administracija tvrdi da pravo na državljanstvo po rođenju ne bi trebalo automatski da važi za sve, pozivajući se na frazu iz 14. amandmana o „podložnosti jurisdikciji“ Sjedinjenih Država. Kao pravnu osnovu, administracija je navela slučajeve iz 19. veka, uključujući status Indijanaca pre nego što su 1924. dobili američko državljanstvo.
Međutim, pravni stručnjaci i istoričari smatraju ovu analogiju neprikladnom. Profesor prava s Harvarda Gerald L. Neuman opisao je argument kao politički motivisan i pravno neosnovan. Slično mišljenje deli i Matthew Fletcher, stručnjak za prava Indijanaca, koji je naglasio da administracija koristi zastarele i rasističke pravne presedane kako bi opravdala svoju politiku.
Imigrantske zajednice, posebno one u pograničnim državama poput Novog Meksika, izrazile su zabrinutost zbog uticaja naredbe. Novi Meksiko je podsetio na Ugovor iz Gvadalupe Idalga iz 1848. godine, kojim su stanovnici španskog i meksičkog porekla dobili američko državljanstvo. Ustav države garantuje ravnopravan pristup obrazovanju, bez obzira na imigracioni status.
U kineskoj zajednici, lideri su osudili naredbu, podsećajući na istorijski značaj slučaja Vong Kim Arka. Annie Lee, direktor politike Kineza za afirmativne akcije, izjavila je:
„Rasistička ideologija iza ove naredbe utiče na sve imigrante i njihove potomke, bez obzira na njihov pravni status.“
Trampova naredba otvorila je stare rane i podigla pitanja o budućnosti ustavnih prava u SAD-u. Savezni sudovi suočavaju se s izazovom da odluče da li će se pridržavati ustavnih principa ili dozvoliti promene koje bi mogle imati dalekosežne posledice po američko društvo.
