Šta ako bi lek za alergije bez recepta mogao pomoći u zaustavljanju, pa čak i preokretanju multiple skleroze? I ako jeste, da li bi se pacijenti mogli vratiti u svoj puni kapacitet? To su bila neka od pitanja koja su prvi put postavljena 2013. nakon značajnog otkrića neuronaučnika sa Univerziteta u San Francisku Džona Čena, doktora nauka, i lekara-naučnika Arija Grina, MD.
Njih dvojica su u laboratoriji otkrili da lek klemastin – prvobitno odobren kao antihistaminik – može da popravi mijelin, zaštitnu izolaciju oko nervnih vlakana koja je oštećena kod MS. Ovo oštećenje uzrokuje kašnjenje u nervnim signalima u mozgu i centralnom nervnom sistemu, što dovodi do kaskade simptoma MS koji uključuju slabost i spastičnost mišića, gubitak vida, usporavanje kognitivnih sposobnosti i inkontinenciju. Uprkos godinama istraživanja iscrpljujuće bolesti, čak i najuspešnije terapije samo su usporile progresiju bolesti, a ne preokrenule je.
To rano otkriće u Chanovoj laboratoriji, u kojoj se pokazalo da klemastin stimuliše diferencijaciju matičnih ćelija koje prave mijelin, dovelo je do kliničkih ispitivanja za testiranje terapije na ljudima. Počevši od 50 pacijenata u petomesečnom ispitivanju ReBUILD, Grin je pokazao da lek za alergiju smanjuje odloženu nervnu signalizaciju kod ljudi sa oštećenjem nerava od MS – znak da ono što je primećeno u laboratoriji može dovesti do efikasnog lečenja kod ljudi.
Iznenađujuće, to su bili pacijenti sa dugotrajnim oštećenjem od hronične MS, a ne samo nedavnim oštećenjem, rekao je Grin, medicinski direktor UCSF centra za multiplu sklerozu i neuroinflamaciju, ukazujući na studiju svog tima iz 2017. u The Lancet. Postizanje ovog ishoda bilo je ekvivalentno, kaže Grin, „rešavanju zločina mesecima nakon što je počinilac pobegao sa mesta zločina“.
Ostalo je, međutim, pitanje: da li su lekovi delovali na popravku mijelina šire u mozgu?
„Trebali su nam jasniji biološki dokazi i znali smo da ne možemo da se okrenemo ishodima koje su prijavili pacijenti. Za neke pacijente, razumljivo je da su osećanja pod velikim uticajem njihovog optimizma i nade“, rekao je Grin, koji je takođe neurooftalmolog, šef sa Odseka za neuroinflamaciju i glijalnu biologiju na UCSF Odeljenju za neurologiju, i član Veill instituta za neuronauke.
Tako zajedno sa Chanom i istraživačima Christian Cordano, MD, Ph.D.; Eduardo Caverzasi, MD; i Nico Papinutto, Ph.D., fokusirali su se na područja mozga bogata mijelinom koristeći MRI od učesnika u njihovom ranijem ispitivanju.
Ispitivanje je podelilo pacijente u dve grupe: jedna grupa je primala klemastin u prvom delu studije, a druga je primala klemastin u drugom delu. Istraživači su otkrili da se sadržaj mijelina u ciljanim oblastima koje su procenili u mozgu povećao u grupi br. 1 tokom prvog dela studije i nastavio da raste u drugom delu nakon što je klemastin zaustavljen. U grupi br. 2, mijelin je opao u prvom delu studije i ponovo se vratio u drugom delu. Imali su svoj dokaz.
Ti nalazi magnetne rezonancije doneli su prvom autoru Cordanu prestižnu nagradu za najbolji poster u oktobru 2022. od Evropskog komiteta za lečenje i istraživanje multiple skleroze, neprofitne organizacije sa sedištem u Švajcarskoj posvećene razumevanju i lečenju bolesti.
Nalazi iz 2022. praćeni su i prethodili su studijama koje su potvrdile da klemastin deluje direktno na mijelin i dokazalo važnost mijelina za održavanje zdravlja nervnih vlakana. U međuvremenu, laboratorije širom sveta potvrdile su Chanove početne nalaze, a dodatni rad iz ispitivanja ReBUILD otkrio je da su lečeni pacijenti imali niže nivoe biomarkera oštećenja nerava. Podaci su takođe povezivali poboljšanje vida pacijenata sa MS sa povećanjem mijelina oko optičkog nerva.
Nova klinička ispitivanja u UCSF Inovacionom programu za remijelinizaciju i popravku rade na utvrđivanju da li se rezultati MRI mogu nezavisno potvrditi i da li se drugi alati mogu koristiti za otkrivanje remijelinacije i popravku traga. Tim takođe proučava efikasnost klemastina u akutnom bolnom gubitku vida i aktivnim lezijama mozga kod MS. I, zajedno sa svojim kolegom Rilei Boveom, MD, oni testiraju drugu klasu lekova iz Chan i Greenovog početnog pregleda kao još jedan mogući tretman.
Zajedno, ovaj rad može najaviti veliku promenu u prognozi za pacijente sa MS. Pre pojave lekova koji modifikuju bolest tokom 1990-ih i koji bi mogli da odlože napredovanje MS-a, najveći strah novodijagnostikovanih pacijenata, koji su obično u svojim 20-im i 30-im godinama, završavao je u invalidskim kolicima do 40-ih.
Sada, sa oživljenom nadom da klemastin – ili sličan lek koji tek treba da bude razvijen – može da obnovi neku funkciju, Grin veruje da je vreme da neurolozi skrenu pažnju sa štapova i invalidskih kolica.
„Dugotrajni pacijenti ne mogu da uđu u zamračeno pozorište jer ne vide dovoljno dobro da nađu mesto. Ne mogu da gledaju kroz svetao prozor. Njihovo pamćenje, pažnja i rasuđivanje nisu sasvim isti“, rekao je on. „Godinama smo se s pravom fokusirali na to da pacijente držimo dalje od invalidskih kolica. Nadamo se da ćemo, ako možemo da vratimo neku funkciju, da se fokusiramo na ove manje, manje očigledne invalidnosti.“
