U julu 2024. godine, jugozapadna Etiopija je pogođena serijom razarajućih klizišta izazvanih izuzetno velikim padavinama, koje su prouzrokovale smrt više od 300 osoba, dok je više od 15.000 ljudi prinuđeno da napusti svoje domove. Ova katastrofa dodatno je pogoršana manjim klizištem koje se dogodilo dve nedelje kasnije, u kojem je život izgubilo još desetak ljudi.
Etiopija se nalazi u regionu poznatom kao istočnoafrički sistem rascepa, koji je jedan od najgeološki aktivnijih sistema na Zemlji. Ovaj region karakterišu raznoliki geološki procesi, uključujući raščlanjivanje Zemljine spoljašnje ljuske zbog pomeranja tektonskih ploča. Ovo područje je obeleženo visoko uzdignutim visoravnima, vulkanskim planinama i jezerima, dok su tla i stene često slabo cementirana i veoma istrošena.
Geofizičar Getnet Meva, stručnjak za klizišta i kretanje kopna, objašnjava da je specifična geološka struktura Etiopije čini izuzetno podložnom klizištima, posebno u vreme neuobičajenih padavina. Prema njegovim rečima, površinski slojevi tla i stena su često labavi i lako se zasićuju vodom, što značajno povećava rizik od klizišta kada padne velika količina kiše. U periodu glavne kišne sezone, poznate kao kiremt, između sredine juna i sredine septembra, količina padavina može biti i do 80% godišnjeg proseka, što dodatno pogoršava stanje.
Studije pokazuju da skoro 49% teritorije Etiopije ima srednji do veoma visok rizik od klizišta. Ove oblasti uključuju severne, severozapadne, centralne, južne i jugozapadne visoravni, kao i regije koje se graniče sa rascepom. Klizišta se javljaju zbog niza faktora uključujući meke zemljišne materijale na nagibima, velike količine padavina koje povećavaju nivo podzemnih voda, kao i lošu praksu korišćenja zemljišta i odsustvo vegetacije sa dubokim korenjem.
Preliminarna procena, koju je podneo Nacionalnom meteorološkom institutu Etiopije, ukazuje na značajne promene u praksi korišćenja zemljišta tokom poslednjih tri decenije. Smanjenje poljoprivrednog zemljišta, goleti i šumskih površina, uz povećanje izgrađenih površina, doprinosi povećanju broja klizišta. Ove promene su naročito izražene između 1990. i 2019. godine, kada su urbane i poljoprivredne oblasti zamenile prirodna staništa.
Razorna klizišta u julu 2024. godine dogodila su se u zoni Gofa u Južnoj Etiopiji, posebno u Gezei-Gofa Voreda, nakon intenzivnih padavina koje su se desile između 21. i 22. jula. Ova zona, koja je prethodno bila pogođena klizištima, ima površinsko zemljište od skoro jednog metra debljine i oko pet metara koluvijalnog nanosa, dok je ispod toga relativno zbijeno tlo koje služi kao nepropusni sloj.
Nacionalni meteorološki institut Etiopije ranije je upozorio na mogućnost neuobičajeno velikih padavina ove godine, koje su mogle izazvati smrtne slučajeve i oštećenje useva. Zbog toga je važno unaprediti strategije za ublažavanje rizika od klizišta i poboljšati svest javnosti u pogođenim područjima. Akademska zajednica je obezbedila ključne podatke, ali regionalne i lokalne vlasti često zanemaruju ove informacije, što doprinosi velikom broju smrtnih slučajeva i šteti.
Poboljšanje svesti o riziku od klizišta, implementacija naučenih lekcija iz građevinskih studija, kao i razvoj sveobuhvatnih planova za ublažavanje, mogu igrati ključnu ulogu u smanjenju budućih katastrofa i očuvanju života i imovine.
