Otprilike svaki treći krpelj u Estoniji i svaki četvrti u Talinu nose bakterije koje izazivaju boreliozu. Naučnici TalTech-a istražuju da li bi lekovite biljke koje rastu u Estoniji mogle da se koriste za borbu protiv lajmske bolesti i uništavanje bakterija koje je izazivaju.
Dolazak toplijeg vremena i više ljudi koji provode vreme na otvorenom donose rizike koje treba rešiti. Krpelj, koji verovatno nosi najmanje jedan patogen, može se zakačiti za ljudsku kožu u prirodnim područjima. Brojnost krpelja u Estoniji i prevalencija patogena koje prenose krpelji značajno su porasli u poslednjoj deceniji.
Rezultati nedavno objavljenog projekta Nacionalnog instituta za razvoj zdravlja ‘Pošalji tik!’ pokazuju da je, od šest glavnih virusa/bakterija uključenih u studiju, najmanje jedan patogen otkriven u 62,3% svih pregledanih krpelja. U poznatije bolesti koje prenose krpelji spadaju krpeljni encefalitis i borelioza.
Moguće je vakcinisati se protiv encefalitisa kao virusne bolesti; štaviše, imunitet se razvija kao rezultat zaraze bolesti. Ne postoji preventivni tretman za lajmsku bolest. Jednom zaražen, nema imunitet i posledice mogu biti teške. Lajmsku bolest izaziva grupa bakterija pod nazivom Borrelia burgdorferi sensu lato, koje ulaze u ljudski krvotok kroz ubode krpelja.
Prvi znak infekcije je povećana crvenkasta mrlja oko mesta ugriza, ali to izostaje u čak trećini slučajeva. Prema naučnim člancima objavljenim u mnogim naučnim časopisima, kao što su Frontiers in Neurologi, Pain, The Lancet i Clinical Microbiologi and Infection, simptomi u kasnijim stadijumima bolesti mogu uključivati oštećenje zglobova, nervnog sistema, kože i srca.
Prema podacima Nacionalnog instituta za zdravlje, oko 28% estonskih krpelja su nosioci B. burgdorferi i više od 2.500 ljudi se zarazi lajmskom bolešću svake godine. Poređenje najnovijih podataka sa rezultatima istraživanja sprovedenih 2006–2009. i 2012–2014. pokazuje da je prevalencija lajmske bolesti kod krpelja porasla dva ili tri puta na nekim mestima širom Estonije.
Važno je znati da se bolesti od krpelja mogu zaraziti i u gradovima. Istraživanje Nacionalnog instituta za zdravstveni razvoj iz 2018. godine o zelenim površinama u glavnom gradu pokazalo je da u proseku 35% krpelja prikupljenih iz urbanih sredina nosi najmanje jednog patogena, pri čemu je prevalencija bakterija koje izazivaju lajmsku bolest čak 25% krpelja u neka mesta.
Lajmska bolest se leči antibioticima, koji su uglavnom efikasni u akutnoj fazi bolesti. Međutim, ako bolest prođe nezapaženo i lečenje se odloži, može se razviti u hronično stanje.
Perzistentne simptome izazivaju otporniji oblici bakterija B. burgdorferi, odnosno okrugli oblici tela i biofilm, koji nisu toliko osetljivi na antibiotike kao bakterije u svom izvornom obliku – u obliku vadičepa ili pojedinačne spirohete.
Za borbu protiv rezistentnih oblika bakterija potrebni su novi tretmani. U istraživačkoj literaturi postoji mnogo primera o efikasnosti različitih jedinjenja ili fitokemikalija biljnog porekla protiv lajmske bolesti.
Grupa za istraživanje instrumentalne analize TalTech-a već duže vreme se bavi istraživanjem estonskih biljaka, a glavni cilj grupe poslednjih godina je identifikacija fitokemikalija koje su efikasne protiv B. burgdorferi i otkrivanje novih jedinjenja olova pogodnih za lečenje hronične lajmske bolesti.
Iako su mnoge estonske biljke poznate kao lekovito bilje sa antibakterijskim svojstvima, navodna korisna svojstva često nisu potvrđena naučnim metodama. Hemijska studija estonskih biljaka omogućava identifikaciju specifičnih biljnih jedinjenja odgovornih za različita terapeutska svojstva.
Grupa za istraživanje instrumentalne analize radi na širokom spektru biljaka koje rastu u Estoniji koje su manje-više poznate kao lekovite biljke. Kao rezultat istraživanja, biće dostupan pregled hemijskog sastava i korisnih svojstava mnogih lokalnih biljnih ekstrakata. Prvi deo istraživanja biljaka fokusira se na hemijsku karakterizaciju proučavanih vrsta, identifikaciju glavnih grupa jedinjenja prisutnih u njima i antioksidativna svojstva biljnih ekstrakata.
Antioksidativna aktivnost ekstrakta sugeriše njegovu potencijalnu terapijsku upotrebu i kao antibakterijsko sredstvo i u lečenju bolesti povezanih sa oksidativnim stresom, kao što je rak. Sa odgovarajućim rastvaračem i protokolom ekstrakcije, moguće je izolovati jedinjenja sa antibakterijskim svojstvima iz biljaka, od kojih se istraživači nadaju da će identifikovati ona pogodna za lečenje lajmske bolesti.
Detaljan rezime ovog rada može se naći u nedavnom članku objavljenom u posebnom izdanju časopisa Molecules, koji opisuje identifikaciju i karakterizaciju fitokemikalija pronađenih u različitim vrstama Galijuma koje rastu u Estoniji.
Utvrđeno je da ekstrakti Galium verum, Galium aparine i Galium mollugo imaju značajna antioksidativna svojstva. Glavna jedinjenja identifikovana u ekstraktima pripadala su klasama polifenola i iridoida. Predstavnici ovih klasa supstanci su u mnogim prethodnim naučnim studijama pokazali širok spektar korisnih terapeutskih svojstava.
Polifenoli su poznati i za prevenciju i lečenje bolesti povezanih sa oksidativnim stresom, a iridoidi su zbog svojih antiinflamatornih svojstava i kao inhibitori rasta bakterija, virusa i gljivica. Utvrđeno je da ekstrakt napravljen od cvetova Galium verum ima najjača antioksidativna svojstva. Pored toga, identifikovana su isparljiva jedinjenja u vrstama estonskog galijuma, od kojih su fitokemikalije pronađene u sve tri biljne vrste prethodno potvrđene kao inhibitori rasta bakterija i gljivica.
Istraživački tim je uspešno potvrdio anti-Borelia svojstva druge biljke koja raste u Estoniji, Dipsakus fullonum L. Rezultati ovog istraživanja objavljeni su prošle godine u posebnom broju časopisa Pharmaceuticals i prepoznati su po svom značaju u ovoj oblasti. Iridoidno-glikozidna frakcija je izolovana iz ekstrakta biljke Dipsacus fullonum L., koji je pokazao visoku aktivnost protiv borelija i nizak rizik za ćelije sisara.
Pošto jedinjenja sa aktivnošću protiv borelije čine oko 15% ukupnog ekstrakta, listovi Dipsacus fullonum L. su odličan prirodni izvor za ekstrakciju novih jedinjenja olova za lečenje lajmske bolesti.
Naučnici istraživačke grupe za instrumentalnu analizu TalTech Merike Vaher, Piret Saar-Reismaa, Pille-Riin Laanet, Piia Joul i Olga Bragina nastaviće svoj rad na hemijskoj karakterizaciji estonskih biljaka i razvoju odgovarajućih metoda ekstrakcije za jedinjenja sa terapijskim potencijal.
Između ostalog, trenutno se istražuje aktivnost raznih Plantagosa i raznih vrsta estonskog meda i polena protiv borelije, a ispitivanja koja su u toku pokazala su obećavajuće rezultate u oba slučaja. Istraživači TalTech-a se nadaju da bi rezultati istraživanja mogli da ukažu na nove mogućnosti lečenja za lekare i njihove pacijente, i utrti put za klinička ispitivanja koja će pomoći ljudima sa hroničnom lajmskom bolešću.
