Stope propisivanja stimulansa za lečenje poremećaja pažnje/hiperaktivnosti (ADHD) su značajno porasle tokom protekle decenije, s najvećim povećanjem prijavljenim tokom pandemije COVID-19. Nova studija o prijemu odraslih u hitnu pomoć u Mass General Brigham, vođena od strane istraživača iz bolnice McLean, otkrila je da pojedinci koji uzimaju visoke doze amfetamina (npr. Adderall) imaju više od pet puta veći rizik od razvoja psihoze ili manije. Ovi nalazi objavljeni su u časopisu American Journal of Psychiatry.
Osobe koje su koristile amfetamine na recept u poslednjih mesec dana imale su veću verovatnoću od novonastale psihoze ili manije u poređenju s osobama koje nisu uzimale ove lekove. Rizik je bio najveći kod onih koji su uzimali 30 mg ili više dekstroamfetamina (što odgovara 40 mg Adderall-a), prema studiji.
Prethodna istraživanja su povezala stimulanse sa rizikom od psihoze i manije, ali nedostajale su informacije o uticaju doziranja na rizik.
Stimulativni lekovi nemaju gornju granicu doze na etiketi, a rezultati ove studije jasno pokazuju da je doza faktor rizika od psihoze i trebalo bi joj posvetiti pažnju prilikom propisivanja stimulansa, izjavila je glavna autorka studije, Loren Moran, dr., istraživač farmakoepidemiologije u bolnici McLean. Ovo je retka, ali ozbiljna nuspojava koju treba da prate i pacijenti i njihovi lekari kad god se ovi lekovi prepisuju.
Moran je istakla da je studija proistekla iz njenih kliničkih opservacija kao stacionarnog psihijatra. Ona i njeni kolege iz McLean bolnice često su viđali pacijente koji su dolazili i doživljavali prve epizode psihoze, a medicinska dokumentacija bi otkrila da su im lekari prepisivali visoke doze stimulansa.
Istraživači su analizirali elektronske zdravstvene kartone pacijenata Mass General Brighama od 2005. do 2019. godine, fokusirajući se na odrasle od 16 do 35 godina, tipičnog doba početka psihoze i šizofrenije. Svi pacijenti su primljeni u bolnicu McLean nakon upućivanja iz drugih bolnica u okviru zdravstvenog sistema Mass General Brigham.
Identifikovano je 1.374 slučajeva pojedinaca koji su imali psihozu ili maniju prve epizode, u poređenju sa 2.748 kontrolnih pacijenata sa psihijatrijskom hospitalizacijom zbog drugih stanja poput depresije ili anksioznosti. Sprovedena je analiza upotrebe stimulansa tokom prethodnog meseca i uzeti su u obzir drugi faktori, uključujući upotrebu supstanci, kako bi se izolovali efekti stimulansa.
Otkriveno je da je procenat rizika koji se može pripisati među onima koji su bili izloženi bilo kom amfetaminu na recept skoro 63%, dok je za visoke doze amfetamina taj rizik bio 81%. Navedeni nalazi sugerišu da bi među ljudima koji uzimaju amfetamin na recept, 81% slučajeva psihoze ili manije moglo biti eliminisano da nisu uzimali visoke doze.
Iako se značajno povećanje rizika u zavisnosti od doze primećuje kod pacijenata koji su uzimali visoke doze amfetamina, nije zabeležen značajan porast rizika kod upotrebe metilfenidata (Ritalin), što je u skladu sa prethodnim istraživanjima, uključujući studiju iz 2019. koju je vodila Moran.
Studija ne dokazuje uzročnost, ali istraživači primećuju da postoji verovatan biološki mehanizam u neurobiološkim promenama koje uključuju oslobađanje viših nivoa neurotransmitera dopamina iz amfetamina, što je paralelno sa dopaminergičkim promenama uočenim kod psihoze.
Ograničenja studije uključuju nedoslednosti sa načinom na koji se čuvaju elektronski zdravstveni kartoni. Takođe, s obzirom na to da se istraživanje odvija u psihijatrijskoj bolnici u oblasti Bostona koja prima mnoge pacijente sa psihozom, to može učiniti ove nalaze manje generalizovanim na druge delove zemlje.
Moran je istakla da nalazi ne moraju izazvati alarm, ali bi trebalo da podstaknu na dodatni oprez prilikom propisivanja ovih lekova, posebno za one koji imaju faktore rizika za psihozu i maniju.
Postoje ograničeni dokazi da su amfetamini na recept efikasniji u visokim dozama, izjavila je Moran. Lekari bi trebalo da razmotre druge lekove za koje je naša studija pokazala da su manje rizični, posebno ako je pacijent u visokom riziku od psihoze ili manije.
