Metformin je glavni lek prve linije koji se koristi za lečenje dijabetesa tipa 2, ali nova studija na majmunima sugeriše da bi se jednog dana mogao koristiti i za usporavanje starenja mozga.
Nagoveštaji efekata leka protiv starenja su ranije viđeni u retrospektivnim studijama na ljudima koji uzimaju lek za dijabetes, kao i u studijama crva, muva i glodara.
Ali efekti metformina protiv starenja tek su bili testirani na primatima, tako da su biolog Juanhan Jang i kolege iz Kineske akademije nauka proveli 40 meseci proučavajući efekte metformina na makakije koji jedu rakove (Macaca fascicularis), jednog od naših najbližih rođaka.
Svi majmuni u ovom eksperimentu bili su mužjaci starosti 13-16 godina, što je ekvivalent starosti 40-50 godina u ljudskom razvoju.
Odabrani makaki dobijali su dnevnu dozu metformina tokom nešto više od tri godine neprekidno, što je otprilike izjednačilo standardni tretman za ljude koji leče dijabetes tipa 2.
Drugima istog uzrasta davani su slični tretmani koji ne sadrže lek. Kontrolne grupe od šest mladih (3-5 godina) i tri sredovečna (10-12 godina) mužjaka majmuna su takođe praćene da bi se posebno uzeli u obzir efekti starosti.
„Ovi nalazi ukazuju na potencijal metformina u usporavanju starenja mozga i mogućem lečenju neurodegenerativnih i drugih hroničnih stanja“, pišu istraživači.
They assessed the monkeys’ aging in terms of physiology, memory, learning, and cognitive flexibility, and brain morphology.
“ Specifically, we leveraged pan-tissue transcriptomics, DNA methylomics, plasma proteomics, and metabolomics to develop innovative monkey aging clocks and applied these to gauge metformin’s effects on aging,“ the authors write .
The drug reduced the fluctuations in gene transcription associated with aging in multiple different tissues, affecting pathways associated with aging like cell death and fibrosis and reactivating aging-repressed pathways involved in development, like DNA repair and lipid metabolism.
To je smanjilo biološku starost starih majmuna za nekoliko mera, usporilo starenje jetre i povećalo proizvodnju hemikalija koje štite jetru. Ali što je najvažnije, studija je otkrila da metformin zaista odlaže starenje mozga i obezbeđuje neuroprotekciju kod starijih majmuna, „spašavajući“ njihov prednji režanj u proseku za skoro šest godina.
„Konkluzivni dokazi o funkcionalnom podmlađivanju su retki, a potpuno razumevanje njegovih nuspojava kod ljudi ostaje neuhvatljivo“, pišu autori.
Oni primećuju da studija nije procenjivala smrtnost, niti pratila dugoročne efekte nakon što makakima više nije davan lek.
Stručnjaci iz Sjedinjenih Država bili su impresionirani strogošću ovog eksperimenta, koji je molekularni genetičar Aleks Soukas iz Opšte bolnice u Masačusetsu opisao Maksu Kozlovu iz Nature kao „najkvantitativnije, temeljno ispitivanje delovanja metformina koje sam video izvan miševa“.
Ali Rafael de Kabo, translatorni geronaučnik sa Nacionalnog instituta za starenje u Baltimoru, istakao je da je uz samo nekoliko majmuna koji su dobili lek i visoku cenu ovakvog dugotrajnog eksperimenta sa primatima, zabrinjavajuće da uzorak nije t uključuje ženke majmuna.
„Dok sveobuhvatni uticaj i mehanizmi metformina na primate tek treba da budu u potpunosti prikazani, naši nalazi ukazuju na značajna kašnjenja u procesu starenja“, zaključuju autori.
„Ovaj uvid je kritičan korak napred, koji vodi napredak kliničkih strategija za ublažavanje uticaja starenja i povezanih zdravstvenih problema.“
Ali na kraju, čini se da je ovaj eksperiment na životinjama samo jedan korak u ambicijama istraživača da testiraju na ljudima. I izgleda da je to impresioniralo neke ključne zainteresovane strane.
Članovi kineskog istraživačkog tima već su pokrenuli kliničko ispitivanje faze II od 120 osoba koje testiraju slične efekte na ljudima, u saradnji sa farmaceutskom kompanijom koja proizvodi metformin.
„Naše istraživanje predstavlja pionir u sistemskom smanjenju višedimenzionalne biološke starosti kod primata putem metformina, utirući put za unapređenje farmaceutskih strategija protiv starenja ljudi“, piše tim.
Ovo istraživanje je objavljeno u časopisu Cell.
