Multipla skleroza je heterogena bolest čije se manifestacije značajno razlikuju od pacijenta do pacijenta i čiji tok izgleda, na prvi pogled, nepredvidiv. Stoga je ključno identifikovati faktore koji pokreću napredovanje invaliditeta.
U novoj studiji objavljenoj u časopisu Mozak, istraživači Pariskog instituta za mozak pokazuju da spontana remijelinizacija nervnih vlakana u korteksu ima neuroprotektivni efekat kod pacijenata sa kraćim trajanjem bolesti i manjim lezijama: prepolovi rizik od pogoršanja simptoma pet godina kasnije. Ovi rezultati će biti ključni za ciljano regrutovanje pacijenata u budućim kliničkim ispitivanjima – u kojima će istraživači testirati lekove koji promovišu popravku mijelina.
Multipla skleroza (MS) je inflamatorna bolest u kojoj imuni sistem napada mijelin, zaštitni omotač nervnih vlakana. Ova abnormalnost uzrokuje lezije mozga i kičmene moždine, koje su povezane sa motoričkim, senzornim ili kognitivnim poremećajima.
U nedostatku tretmana koji bi mogli da ciljaju uzroke MS, istraživači sa Pariskog instituta za mozak razmatraju remijelinizaciju – sposobnost tela da spontano regeneriše mijelinsku ovojnicu – i njene efekte na tok bolesti.
„Mi proučavamo remijelinaciju u moždanoj kori — takođe poznatoj kao siva materija — koja uključuje ćelijska tela neurona. Zaista, nekoliko studija ukazuje da je remijelinacija opsežnija i potpunija u korteksu nego u beloj materiji, koja se sastoji od aksona, Prof. Benedeta Bodini (AP-HP), neurolog i koautor studije, objašnjava.
„Polažemo velike nade u proučavanje ovog biološkog procesa. Ali kada uporedimo nivo kortikalne remijelinacije kod različitih pacijenata ili procenimo efikasnost molekula koji će verovatno promovisati popravku mijelina, nailazimo na veliki problem: veoma je teško videti mijelin. sa konvencionalnim MRI.“
Da bi prevazišao ovaj problem, tim koristi snimanje prenosa magnetizacije (MTI). „Ova tehnika nije nova, ali do danas se uglavnom koristila za posmatranje bele materije — regiona mozga gde je signal zamućen drugim procesima, kao što je upala. Mi smo prvi koji koristimo MTI za proučavanje kortikalne remijelinacije! U kontekstu, tehnika omogućava da se mijelin kvantifikuje veoma precizno i da se prati evolucija lezija kod svakog pacijenta“, dodaje kliničar.
Naoružani ovim novim alatom, prof. Bodini i njen kolega Andrea Lazzaratto (AP-HP, Univerzitet Sorbona), prvi autor studije, postavili su ambiciozan cilj: da identifikuju uslove pod kojima bi se mijelin verovatno degenerisao ili ponovo izgradio.
„Jedan od najvećih izazova ovog istraživanja je da su pacijenti veoma različiti. Čak i kada imaju isti oblik MS i isti broj lezija, jedan će imati umereni invaliditet. Nasuprot tome, drugi će imati veoma teške simptome koji brzo napredovati.
„Ukratko, broj i veličina lezija se ne mogu koristiti za zaključak o invalidnosti pacijenta, i obrnuto. Da bismo pokušali bolje objasniti ove razlike, ispitali smo njihovu dinamiku remijelinacije na duži rok“, kaže Lazzarotto.
Tim je, u saradnji sa evropskom mrežom MAGNIMS, regrutovao 140 pacijenata sa multiplom sklerozom (37 sa klinički izolovanim sindromom, 71 sa relapsno-remitentnim oblikom, 32 sa progresivnim oblikom) i 84 zdrave osobe u četiri evropska neurološka centra — Grac. , Milano, Pariz i Sijena. Svaki učesnik je dobio kliničku procenu na početku studije i nakon pet godina. Imidžing pregled je takođe urađen na početku i nakon godinu dana.
Rezultati istraživača pokazuju da se kortikalna remijelinizacija spontano javila kod polovine pacijenata, bez obzira na starost, trajanje bolesti ili oblik MS koji su imali. Što je najvažnije, kod pacijenata sa kratkim trajanjem bolesti i ograničenim kortikalnim lezijama, značajna remijelinizacija je bila povezana sa niskom neurodegeneracijom nakon godinu dana i polovinom rizika od pogoršanja invaliditeta nakon pet godina. Nasuprot tome, pacijenti koji nisu mnogo remijelinirali su bili slabije nakon pet godina, čak i bez doživljenog zapaljenskog relapsa karakterističnog za bolest.
„Ovi novi podaci ukazuju na to da remijelinizacija korteksa ima neuroprotektivni efekat i da je ključni mehanizam u doprinosu kliničkoj invalidnosti“, kaže Lazzarotto. „Čak i ako to nije optimalan biološki proces – novi mijelin nije uvek tako čvrst kao originalni – verovatno je dovoljan da zaštiti aksone, do tačke odlaganja progresije bolesti.“
Prema istraživačima, snimanje prenosa magnetizacije moglo bi da se koristi u budućim kliničkim ispitivanjima za odabir pacijenata koji bi mogli najbolje imati koristi od lekova za remijelinizaciju. Pored toga, MTI je lakši za upotrebu i jeftiniji od pozitronske emisione tomografije (PET) za kvantifikaciju mijelina.
„Onog dana kada budemo imali efikasan i bezbedan tretman za remijelinizaciju, znaćemo da ga je neophodno koristiti od prvih simptoma, istovremeno sa imunomodulirajućim ili imunosupresivnim lekovima“, zaključuje prof. Bodini. „Vreme je mijelin! Kod pacijenata koji ispunjavaju uslove, koristi mogu biti veoma značajne.“
