Hospitalizacija starijih pacijenata često donosi sa sobom rizik od razvoja akutnog poremećaja poznatog kao delirijum – stanja koje može izazvati ozbiljne zdravstvene komplikacije ako se ne prepozna i leči na vreme. Ovaj poremećaj, iako često nevidljiv, može imati dalekosežne posledice, kako po samog pacijenta, tako i po zdravstveni sistem u celini.
Delirijum se manifestuje kroz iznenadne promene u pažnji, budnosti i kognitivnim funkcijama, a često ga prate simptomi kao što su dezorijentacija, halucinacije i nepredvidive promene raspoloženja. Ovi simptomi mogu biti zbunjujući za rodbinu i negovatelje, jer podsećaju na demenciju. Ipak, za razliku od demencije koja napreduje postepeno, delirijum se razvija iznenada i traje kratko, ali može imati ozbiljne posledice.
Svedočanstva iz bolnica širom sveta često opisuju starije pacijente koji danju izgledaju potpuno mirni, dok noću postaju uznemireni, dozivaju preminule rođake ili se bore sa halucinacijama. Ovi simptomi zbunjuju i medicinske radnike i porodice, jer deluju kao trajni gubitak kognitivnih funkcija, ali u mnogim slučajevima, oni su manifestacija delirijuma – stanja koje može biti izazvano kombinacijom faktora kao što su akutna bolest, upotreba lekova, operacije, ili jednostavno stres zbog hospitalizacije.
Profesorka fizičke hemije Svetlana Stanišić za RTS kaže da ovakve situacije često ukazuju da sistem kontrole i dijagnostike funkcioniše, ali da je i dalje neophodno prepoznati simptome i obratiti se stručnoj pomoći. Ona naglašava da, iako ne možete da iskontrolišete svaki proizvod ili svaki lek koji pacijent koristi, važnost prepoznavanja ranih znakova delirijuma leži u mogućnosti da se spreče dalji problemi.
Delirijum najčešće pogađa starije pacijente u bolnicama, a procenjuje se da između 20% i 30% hospitalizovanih osoba starije dobi razvije ovaj poremećaj. Faktori koji doprinose pojavi delirijuma uključuju polifarmaciju (uzimanje više lekova), gubitak sluha ili vida, nedostatak sna zbog stalnih prekida tokom noći, kao i operacije i stanja povezana sa stresom zbog akutne bolesti. Sve ovo može dovesti do gubitka kognitivnih sposobnosti i pojave simptoma koji su zbunjujući kako za pacijenta, tako i za njegove negovatelje.
Iako se simptomi delirijuma i demencije preklapaju, ključno je razlikovati ova dva stanja, jer je delirijum prolaznog karaktera i može se lečiti. Pacijenti sa već postojećom demencijom su u većem riziku da razviju delirijum zbog smanjene kognitivne rezerve, što otežava njihovom mozgu da se nosi sa dodatnim stresom hospitalizacije.
Srećom, delirijum se može lečiti, a ključ leži u pravovremenoj dijagnozi i intervenciji. Kada se otkrije da je određeni lek izazvao delirijum, prestanak uzimanja tog leka može brzo dovesti do poboljšanja. U slučajevima gde je infekcija uzrok, lečenje infekcije često ublažava simptome. U nekim slučajevima, farmakološki tretman pomaže u kontrolisanju uznemirenog ponašanja i drugih simptoma, ali je važno da se to radi pod nadzorom specijaliste.
Pored lečenja, postoje i preventivne mere koje mogu smanjiti rizik od pojave delirijuma. Programi poput HELP (Hospital Elder Life Program) u SAD-u, koriste nefarmakološke metode za prevenciju delirijuma kod starijih pacijenata. Ovi programi uključuju preorijentaciju pacijenata, promovisanje dobrog sna, ranu mobilizaciju, i korišćenje senzornih pomagala kao što su naočare ili slušni aparati. Hidratacija i održavanje zdravlja probavnog sistema takođe su ključni faktori u prevenciji.
Pored medicinske intervencije, postoje koraci koje porodice mogu preduzeti kako bi pomogle starijim pacijentima da izbegnu ili kontrolišu delirijum tokom boravka u bolnici. Važno je održavati redovan dnevni i noćni raspored, obezbediti tiho i prijatno okruženje, kao i stalno podsećanje pacijenta na to gde se nalazi i šta se dešava. Komunikacija sa pacijentom treba biti jasna i jednostavna, uz davanje dovoljno vremena za odgovore. Ukoliko pacijent postane uznemiren ili halucinira, važno je ostati smiren i pokušati da ga nežno smirite bez izazivanja svađe ili sukoba.
U zaključku, delirijum predstavlja ozbiljnu, ali lečivu komplikaciju hospitalizacije starijih pacijenata. Ključ uspešnog lečenja leži u preventivnim merama, ranoj dijagnozi i adekvatnom tretmanu. Dok zajednice i zdravstvene institucije nastavljaju da se suočavaju sa izazovima starenja populacije, važno je osigurati da se ovaj problem prepozna i pravilno tretira, kako bi se sačuvalo fizičko i mentalno zdravlje starijih pacijenata, kao i poboljšala efikasnost zdravstvenog sistema.
