NASA-in misija OSIRIS-REx, koja je posetila asteroid Bennu, donela je revolucionarna otkrića o hemiji ranog Sunčevog sistema. U oktobru 2020. godine, robotički svemirski brod veličine kombija kratko je sleteo na površinu asteroida prečnika 525 metara, udaljenog oko 320 miliona kilometara od Zemlje. Tokom dvogodišnjeg perioda orbitiranja i detaljnog snimanja Bennua, brod je prikupio oko 120 grama materijala – prave „vremenske kapsule“ koja je nedavno stigla na Zemlju, kada je u septembru 2023. godine sletela u pustinju u Utahu.
Primitivni tragovi iz vremena formiranja Sunčevog sistema
Asteroidi poput Bennua čuvaju ostatke prvobitnih tela iz ranih faza razvoja Sunčevog sistema, pre nego što su uništena sudarima. Bennu, klasifikovan kao B-tip asteroid bogat ugljenikom, sličan je najstarijim meteoritima poznatim kao ugljenični hondriti. Za razliku od meteorita koji padaju na Zemlju i trpe promene usled atmosferskih i bioloških procesa, uzorci prikupljeni direktno sa asteroida ostaju netaknuti, pružajući jedinstven uvid u uslove i hemijske procese iz vremena formiranja planeta.
Otkrivanje soli i dokazi o ranom delovanju vode
Među najznačajnijim otkrićima jeste prisustvo sitnih kristala soli, naročito halita i sylkita, pronađenih unutar sitnih čestica prašine Bennua. Halit, retko viđen u meteoritima – pronađen samo u tri od stotina hiljada ispitanih primera – brzo se menja kada je izložen zemljišnim uslovima, što potvrđuje njegovu pravu izvornost. Analize su takođe otkrile prisustvo drugih mineralnih soli kao što su natrijum-karbonati, fosfati, sulfati i fluoridi, koji nastaju evaporacijom slanih rastvora. Uporedba sa sastavom slanih jezera na Zemlji ukazuje da je na matičnom telu Bennua u prošlosti verovatno postojala tečnost bogata rastvorima, koja je evaporacijom ostavila mineralne dokaze.
Organska jedinjenja – sastavni blokovi za život
Pored soli, analiza uzoraka Bennua otkrila je i širok spektar organskih jedinjenja. Među njima su 14 od 20 amino kiselina prisutnih u zemaljskoj biologiji, dodatne nepoznate amino kiseline, kao i svi pet nukleobaza koje se nalaze u DNK i RNK. Prisustvo ovih molekula ukazuje da su uslovi na matičnom telu asteroida bili pogodni za sintezu prebiotskih jedinjenja, što dodatno osvetljava potencijalnu ulogu takvih tela u isporuci organskih sastojaka na ranim Zemljinim terenima.
Perspektive za buduća istraživanja
Ova otkrića ne samo da otvaraju nova pitanja o ranom delovanju vode u Sunčevom sistemu, već mogu poslužiti i kao analogija za druge ledene svetove, poput mjeseca Enceladusa i patuljastog planeta Ceres, gde se veruje da postoje podzemni slani okeani. Nastavljaju se dalja istraživanja nad uzorcima Bennua, uključujući datiranje razaranja matičnog tela asteroida i analize udarnih procesa, što će dodatno doprineti našem razumevanju hemijskih puteva koji su vodili ka nastanku života.
Ova otkrića pokazuju kako pristigli, netaknuti uzorci iz svemira mogu osvetliti tajne formiranja Sunčevog sistema i pružiti ključne uvide u uslove koji su možda doprineli nastanku života na Zemlji.
