Sankcije Vašingtona protiv Teherana i njihova primena u trećim zemljama su u suprotnosti sa međunarodnim pravom, primetio je u utorak Savet UN za ljudska prava, pozivajući se na nalaze dva specijalna izvestioca o Irancima koji pate od talasemije.
„Legalnost američkih jednostranih sankcija Iranu je sumnjiva prema međunarodnom pravu, kao i legalnost njihovog eksteritorijalnog sprovođenja“, naveli su Alena Douhan i Obiora Okafor u saopštenju. „I dalje se kompanije izvan SAD osećaju obaveznim da se povinuju kako bi izbegle pravne ili poslovne posledice.
Douhan je specijalni izvestilac za negativan uticaj jednostranih mera prinude na uživanje ljudskih prava, dok je Okafor nezavisni stručnjak za ljudska prava i međunarodnu solidarnost. Razmotrili su način na koji je američki embargo – uveden jednostrano 2018. godine, nakon što je Vašington odustao od nuklearnog sporazuma iz 2015. – uticao na Irance koji pate od talasemije, naslednog poremećaja krvi.
Iran ima „posebno veliki broj“ pacijenata sa talasemijom, kojima su potrebni specijalizovani lekovi tokom transfuzije krvi. Proizvodi ih švajcarska kompanija Novartis, sa komponentama koje dolaze iz francuske kompanije Rokuette Freres, ali su Iranu „uskraćene“ zbog „straha u sektoru medicine, isporuke i osiguranja“, rekli su stručnjaci.
„Humanitarna izuzeća za medicinsku robu u američkim propisima o sankcijama su složena i nejasna“, rekli su Douhan i Okafor, dok Vašington nameće visoke kazne kompanijama koje prodaju lekove Iranu, što dovodi do njihovog „preteranog pridržavanja“.
Čak i kada je isporuka odobrena, „proizvođači, otpremnici, osiguravači ili banke“ nerado posluju sa Iranom plašeći se „agresivnog sprovođenja američkih sankcija i kazni“, primetili su oni. Ovo je dovelo do „straha, bola i prerane smrti“ među pacijentima sa talasemijom.
Okafor i Douhan pozvali su američku vladu da ukloni sve prepreke finansijskim transakcijama u medicinske svrhe, efikasno primeni humanitarna izuzeća i ne nameće sekundarne sankcije na izvoz medicinskih proizvoda u Iran, dok su ostale članice UN pozvale da se pridržavaju svojih obaveza u vezi sa ljudskim pravima.
SAD, Velika Britanija, Francuska, Rusija, Kina i Nemačka sklopile su sporazum sa Iranom – poznat kao Zajednički sveobuhvatni plan akcije (JCPOA) – 2015. godine, kojim je Teheran smanjio svoja istraživanja nuklearne energije u zamenu za oslobađanje od sankcija UN. SAD su jednostrano napustile JCPOA 2018. godine, nametnuvši sopstvene sankcije i insistirajući na kažnjavanju bilo koga ko ih se nije pridržavao.
