Golfska struja, koja donosi toplu vodu iz Meksičkog zaliva u Evropu i održava klimu blagom, samo je deo većeg sistema okeanskih struja koji se naziva Atlantska meridionalna preokretna cirkulacija, ili skraćeno AMOC. Prolazi kroz Atlantik poput džinovske klimatske mašine: kako se topla voda iz tropskih krajeva transportuje na sever na površini, struja se u severnom Atlantiku obrće – voda se hladi, postaje teža i teče na jug na dubini.
Gde se tačno odvijaju ovi procesi potonuća je predmet trenutnih istraživanja, a nedavni programi merenja su ih locirali istočno od Grenlanda. Tim naučnika iz GEOMAR Helmholtz centra za istraživanje okeana u Kilu, Nemačka, sada je sproveo studiju modeliranja fokusirajući se na Labradorsko more jugozapadno od Grenlanda. U svojoj studiji, koja je sada objavljena u časopisu Nature Communications, istraživači su koristili složene kompjuterske simulacije kako bi pokazali da fluktuacije u Labradorskom moru mogu imati značajan uticaj na snagu procesa potonuća istočno od Grenlanda. Važna karika je malo primećen sistem dubokih struja koji obezbeđuje brzo širenje vode Labradorskog mora u dubokomorski basen između Grenlanda i Islanda.
„Mi okeanografi već dugo gledamo u Labradorsko more između Kanade i Grenlanda“, kaže profesor dr Klaus Boning, koji je vodio studiju. „Zimske oluje sa ledenim vazduhom hlade temperature okeana do te mere da površinska voda postaje teža od vode ispod. Rezultat je duboko zimsko mešanje vodenog stuba, pri čemu zapremina i gustina nastale vodene mase mogu veoma da variraju od iz godine u godinu“.
U modelskim simulacijama u proteklih 60 godina, izdvojile su se godine od 1990. do 1994. godine, kada se Labradorsko more posebno snažno ohladilo. „Neobično velika količina veoma guste vode Labradorskog mora koja se formirala nakon izuzetno oštrih zima dovela je do značajnog povećanja potonuća između Grenlanda i Islanda u narednim godinama“, objašnjava dr Boning. Kao rezultat toga, simulacije modela izračunale su povećanje transporta prevrtanja Atlantika za više od 20%, što je dostiglo vrhunac u kasnim 1990-im. Merenja cirkulacije u severnom Atlantiku, koja se kontinuirano sprovode tek od 2004. godine, tada bi pala tačno u fazu raspada simuliranog transportnog maksimuma.
„Prema rezultatima našeg modela, uočeno slabljenje atlantske cirkulacije tokom ovog perioda može se stoga tumačiti, barem delimično, kao posledica ekstremnih zima u Labradorskom moru 1990-ih“, rezimira profesor dr Arne Biastoh, šef odeljenja. istraživačka jedinica Ocean Dinamics u GEOMAR-u i koautor studije. Međutim, on pojašnjava: „Iako još ne možemo reći da li se dugotrajnije slabljenje prevrtanja već dešava, svi klimatski modeli predviđaju slabljenje kao rezultat klimatskih promena izazvanih ljudskim bićima kao ‘veoma verovatno’ za budućnost.“
Tekući programi posmatranja i dalji razvoj simulacija su od ključnog značaja za bolje razumevanje ključnih procesa vezanih za klimu, kao i za buduće projekcije sistema Golfske struje u uslovima klimatskih promena.
