Tibetanska visoravan od milion kvadratnih milja — koja se često naziva „krovom sveta“ — najviša je kopnena masa na svetu, sa prosečnom visinom od 14.000 stopa. Uprkos ekstremnom okruženju, ljudi su tamo stalni stanovnici od praistorije.
Poljoprivreda i stočarstvo danas igraju važnu ulogu u ekonomiji Tibetanske visoravni—kao i kroz istoriju. Da bi maksimalno iskoristili teško okruženje, farmeri, agropastiri i pokretni stočari komuniciraju i kreću se jedni sa drugima, što zauzvrat oblikuje ukupnu ekonomiju i kulturnu geografiju visoravni.
Nova studija istraživača sa Vašingtonskog univerziteta u Sent Luisu i Univerziteta Sičuan u Kini, objavljena 2. februara u časopisu Naučni izveštaji, prati korene dugogodišnjih kulturnih interakcija širom Tibetanske visoravni sve do praistorije, još od bronzanog doba.
Istraživači su koristili napredno geoprostorno modeliranje da uporede ekološke i arheološke dokaze koji povezuju drevne strategije mobilnosti i egzistencije sa kulturnim vezama uspostavljenim između farmera i stočara u bronzanom i gvozdenom dobu. Njihovi nalazi pokazuju da su ove strategije uticale na obrazac naselja i prenos keramičkih stilova – kao što su korišćeni materijali, karakteristike i dekorativne karakteristike grnčarije – među udaljenim praistorijskim zajednicama širom platoa.
Istraživanje je bio ogroman poduhvat koji je omogućen zahvaljujući napretku u analizi geoprostornih podataka i daljinskom senzoru visoke rezolucije, kaže Michael Frachetti, profesor arheologije u oblasti umetnosti i nauke na VashU i odgovarajući autor studije.
Prvo, istraživači su generisali simulacije optimalnih puteva mobilnosti koje su koristili praistorijski farmeri i stočari na osnovu pokrivača zemljišta i kapaciteta životne sredine da podrži potrebe njihovih useva ili stada. Na primer, planinski stočari se obično kreću preko zona sa bogatim resursima trave prema ograničenijim obradivim nišama na visoravni. Pokazalo se da ponovljeni obrasci koji proizlaze iz ovih simulacija statistički koreliraju sa geografskom lokacijom hiljada praistorijskih lokaliteta širom Tibetanske visoravni.
Da bi testirao kako su ove rute mogle uticati na društvenu interakciju, tim je sastavio veliku bazu podataka objavljenih arheoloških nalaza sa lokaliteta iz bronzanog i gvozdenog doba širom Tibeta i stvorio društvenu mrežu zasnovanu na zajedničkim tehnologijama i dizajnu keramike pronađene na ovim lokacijama. Dobijena društvena mreža sugeriše da su čak i udaljene lokacije bile dobro povezane i u komunikaciji pre hiljadama godina širom tibetanskog kopna.
„Kada preklopimo mape mobilnosti sa društvenom mrežom, vidimo snažnu korelaciju između puteva za mobilnost orijentisanu na egzistenciju i jake veze u materijalnoj kulturi između regionalnih zajednica, što sugeriše pojavu ‘autoputeva mobilnosti’ tokom vekova korišćenja“, rekao je Fraketi. . „Ovo ne samo da nam govori da su se ljudi kretali u skladu sa potrebama za poljoprivredom i stočarstvom — na šta je u velikoj meri uticao potencijal životne sredine — već da je mobilnost bila ključna za izgradnju društvenih odnosa i regionalnog karaktera drevnih zajednica na Tibetanskoj visoravni.
Njihova otkrića su takođe otkrila zanimljivo upozorenje: zapadni deo Tibeta nije odgovarao ovim obrascima kao istočni. Prema autorima, ovo sugeriše alternativnu kulturnu orijentaciju ka Centralnoj Aziji, gde su slični obrasci mobilnosti povezivali praistorijske zajednice sa zapadom. Ove razlike između istoka i zapada primećene su u drugim arheološkim studijama, rekli su oni.
„Arheolozi su decenijama pokušavali da shvate kako i zašto drevne ljudske zajednice grade društvene odnose i kulturne identitete širom ekstremnog terena na Tibetu“, rekao je glavni autor Sindžou Čen, koji je doktorirao na VashU 2023. i sada radi u Centru za Arheološke nauke na Univerzitetu Sečuan. „Ovo istraživanje pruža novu perspektivu za istraživanje formiranja ljudske društvene kohezije u arheologiji.“
