Naučnici sa Univerziteta u Antverpenu i Univerziteta u Liježu (Belgija) otkrili su kako se ljudski mozak menja i prilagođava bestežinskom stanju nakon šest meseci u svemiru. Ispostavilo se da su neke od promena trajne — čak i nakon osam meseci na Zemlji. Rafael Liježoa, koji će uskoro biti treći Belgijanac u svemiru, priznaje važnost istraživanja „da pripremi novu generaciju astronauta za duže misije“.
Dete koje nauči da ne ispusti čašu na pod, ili teniser koji predviđa tok dolazeće lopte da bi je tačno udario su primeri kako mozak uključuje fizičke zakone gravitacije da bi optimalno funkcionisao na Zemlji. Astronauti koji odlaze u svemir borave u bestežinskom okruženju, gde pravila mozga o gravitaciji više nisu primenljiva.
Nova studija o funkciji mozga kosmonauta otkrila je kako se organizacija mozga promenila nakon šestomesečne misije na Međunarodnu svemirsku stanicu (ISS), demonstrirajući adaptaciju koja je potrebna za život u bestežinskom stanju. Nalazi su objavljeni u časopisu Communications Biologi.
Univerzitet u Antverpenu vodi ovaj naučni projekat BRAIN-DTI preko Evropske svemirske agencije. Podaci magnetne rezonance (MRI) uzeti su iz mozgova 14 astronauta pre i nekoliko puta nakon njihove misije u svemir. Koristeći specijalnu tehniku magnetne rezonancije, istraživači su prikupili podatke o mozgu astronauta u stanju mirovanja, dakle bez njihovog angažovanja u određenom zadatku. Ova funkcionalna MRI tehnika u stanju mirovanja omogućila je istraživačima da istraže podrazumevano stanje mozga i da saznaju da li se ovo menja ili ne nakon dugotrajnog svemirskog leta.
U saradnji sa Univerzitetom u Liježu, nedavne analize aktivnosti mozga u mirovanju otkrile su kako se funkcionalna povezanost, marker korelacije aktivnosti u nekim oblastima mozga sa aktivnošću u drugim, menja u određenim regionima.
„Otkrili smo da je povezanost promenjena nakon svemirskih letova u regionima koji podržavaju integraciju različitih tipova informacija, umesto da se svaki put bave samo jednom vrstom, kao što su vizuelne, slušne ili informacije o kretanju“, kažu Stiven Jilings i Floris Vajts (Univerzitet iz Antverpena).
„Štaviše, otkrili smo da su neki od ovih izmenjenih obrazaca komunikacije zadržani tokom osam meseci povratka na Zemlju. U isto vreme, neke promene u mozgu su se vratile na nivo kako su oblasti funkcionisale pre svemirske misije.“
Oba scenarija promena su verovatna: zadržane promene u komunikaciji mozga mogu ukazivati na efekat učenja, dok prolazne promene mogu ukazivati na akutniju adaptaciju na promenjene nivoe gravitacije.
„Ovaj skup podataka je toliko poseban kao i sami njihovi učesnici. Još 2016. godine, istorijski smo bili prvi koji su pokazali kako let u svemir može uticati na funkciju mozga jednog kosmonauta. Nekoliko godina kasnije sada smo u jedinstvenoj poziciji da istražujemo mozgove više astronauta. , nekoliko puta. Zbog toga još poverljivije dešifrujemo potencijal ljudskog mozga“, kaže dr Atena Demerci (GIGA institut, Univerzitet u Liježu), ko-rukovodilac ovog rada.
„Razumevanje fizioloških promena i promena u ponašanju izazvanih bestežinskim stanjem ključno je za planiranje istraživanja ljudskog svemira. Stoga je mapiranje promena funkcije mozga korišćenjem tehnika neuroimaginga, kao što je urađeno u ovom radu, važan korak za pripremu nove generacije astronauta za duže misije“, kaže Rafael Liježoa, doktor inženjerskih nauka (ULiege) sa tezom iz oblasti neuronauke, budući ESA astronaut.
Istraživači su uzbuđeni zbog rezultata, iako znaju da je to samo prvi korak u praćenju našeg razumevanja promena u komunikaciji mozga nakon putovanja u svemir. Na primer, još uvek moramo da istražimo koja je tačna posledica ponašanja za ove promene u komunikaciji u mozgu, moramo da razumemo da li duže vreme provedeno u svemiru može uticati na ova zapažanja i da li karakteristike mozga mogu biti od pomoći u odabiru budućih astronauta ili njihovom praćenju tokom i posle svemirskog putovanja.
