Međunarodna studija sprovedena u 20 zemalja otkrila je da mališani provode više vremena pred ekranima nego što se preporučuje, pri čemu su televizija i pametni telefoni najčešće korišćeni uređaji. Istraživači su utvrdili da veća izloženost ekranima negativno utiče na razvoj jezika, dok su čitanje knjiga i interakcija sa odraslima povezani sa boljim jezičkim veštinama. Ovi rezultati dodatno potvrđuju zabrinutost pedijatara i razvojnih psihologa u vezi sa uticajem digitalnih uređaja na rani kognitivni razvoj dece.
Studija pod nazivom „Use of Screens, Books and Adults’ Interactions on Toddler’s Language and Motor Skills: A Cross-Cultural Study Among 19 Latin American Countries from Different SES“, objavljena u časopisu PLOS ONE, analizirala je podatke prikupljene od 1.878 dece uzrasta od 12 do 48 meseci širom Latinske Amerike. Podaci su prikupljeni između avgusta 2021. i 2023. godine putem anketa roditelja, koje su obuhvatale informacije o vremenu provedenom ispred ekrana, zajedničkom korišćenju medija sa odraslima, izloženosti knjigama, kao i podacima o jezičkom i motoričkom razvoju dece.
Poseban fokus istraživanja bio je i na socioekonomskom statusu (SES) porodica, koji je procenjen na osnovu faktora kao što su pristup osnovnim potrebama, nivo obrazovanja roditelja i njihova zanimanja. Na ovaj način istraživači su želeli da ispitaju da li postoje značajne razlike u upotrebi ekrana i njenim efektima među porodicama različitih socioekonomskih nivoa.
Rezultati istraživanja pokazali su da su televizija i pametni telefoni najčešće korišćeni uređaji među mališanima, a prosečno dnevno izlaganje ekranima bilo je veće od jednog sata. Takođe, roditelji su prijavili da su deca najčešće gledala zabavni sadržaj, a zatim muzičke i obrazovne programe.
Iako su pedijatrijska udruženja širom sveta preporučila ograničavanje upotrebe ekrana kod dece mlađe od dve godine, rezultati pokazuju da su mališani značajno prekoračivali ove smernice. Upotreba ekrana nije značajno varirala u zavisnosti od socioekonomskog statusa ili nacionalnosti, ali su porodice sa nižim SES-om imale smanjen pristup knjigama i obrazovnim resursima.
Najznačajniji nalaz istraživanja odnosi se na vezu između vremena provedenog pred ekranima i jezičkog razvoja. Deca koja su bila više izložena ekranima pokazala su nižu leksičku gustinu i kašnjenje u jezičkom razvoju, naročito ako su često bila izložena televiziji koja je bila uključena u pozadini (tzv. „pozadinska buka“).
Nasuprot tome, izloženost knjigama i aktivno uključivanje odraslih u zajedničko korišćenje medija imali su pozitivan efekat na razvoj jezika. Deca koja su provodila više vremena u interakciji sa odraslima, čitajući knjige ili gledajući edukativni sadržaj zajedno s roditeljima, imala su bolje jezičke veštine u poređenju sa vršnjacima koji su ekran koristili samostalno.
Za razliku od jezičkog razvoja, istraživači nisu pronašli značajnu povezanost između vremena provedenog pred ekranima i motoričkog razvoja mališana. Ovo može ukazivati na to da ekrani ne utiču direktno na razvoj motorike, već da faktori poput fizičke aktivnosti i interakcije sa okruženjem imaju veću ulogu u ovom aspektu razvoja.
Nalazi istraživanja potvrđuju ranije studije koje upozoravaju na negativne posledice prekomerne upotrebe ekrana kod dece, posebno u ranom uzrastu kada je mozak najosetljiviji na stimulaciju iz okruženja. Autori studije naglašavaju važnost ograničavanja vremena provedenog pred ekranima i preporučuju roditeljima da se aktivno uključuju u aktivnosti sa decom, uključujući čitanje knjiga i zajedničko gledanje edukativnih sadržaja.
Kako upotreba digitalnih uređaja nastavlja da raste, a deca sve češće dolaze u kontakt s ekranima, istraživači ističu potrebu za daljim eksperimentalnim studijama koje će preciznije analizirati dugoročne efekte digitalne tehnologije na dečji razvoj. Takođe, predlažu uvođenje smernica koje bi roditeljima pomogle da pronađu balans između korišćenja ekrana i kvalitetne interakcije sa decom u svakodnevnom životu.
