Bilo da šetate kroz baštu, lutate parkom ili jednostavno uživate na otvorenom prostoru u Sjedinjenim Državama, verovatno ćete primetiti pčele kako zuje oko cveća. Dok su medonosne pčele, uvezene iz Evrope u 17. veku za proizvodnju meda, najprepoznatljivije, one nisu jedine pčele na radu. Ako ste pažljiv posmatrač, možda ćete uočiti neke od hiljada manje poznatih, autohtonih vrsta pčela koje ove prostore nazivaju domom.
Domaće divlje pčele igraju ključnu ekološku ulogu, obezbeđujući opstanak i reprodukciju bezbrojnih biljnih vrsta — uključujući mnoge poljoprivredne kulture — širenjem polena dok traže hranu. Nažalost, čini se da njihov broj opada, i uprkos tome što stručnjaci sugerišu više uzroka, tačan razlog ostaje misterija.
Studija objavljena u časopisu Održivost prirode baca svetlo na jedan potencijalni uzrok: upotrebu pesticida. Istraživanje otkriva snažan pad u broju uočenih divljih pčela, pri čemu je pojava nekih vrsta opala za čak 56% u oblastima sa visokom upotrebom pesticida u poređenju sa područjima u kojima se pesticid ne koristi.
Studija ukazuje na pesticide kao značajan faktor u opadanju divljih pčela i sugeriše da bi alternativne metode kontrole štetočina, poput onih koje je predložila Američka agencija za zaštitu životne sredine, mogle da smanje štetu.
Gubitak divljih pčela mogao bi poremetiti čitave ekosisteme, utičući ne samo na biljke već i na divlje životinje koje zavise od tih biljaka za hranu i stanište. Poljoprivredna industrija vredna više milijardi dolara takođe bi mogla da strada; divlje pčele, pored medonosnih pčela, igraju ključnu ulogu u zaprašivanju tri četvrtine prehrambenih useva i skoro 90% cvetnih biljnih vrsta.
Prepoznajući hitnu pretnju koju predstavlja smanjenje populacije pčela, Laura Melisa Guzman sa USC Dornsife College of Letters, Arts and Sciences, zajedno sa međunarodnim timom istraživača, krenula je da istražuje uticaj pesticida na divlje pčele. Takođe su ispitali efekte poljoprivrednih praksi i kako prisustvo pčelinjih zajednica može uticati na populacije divljih pčela.
Guzman, Gabilan docent za biološke nauke i kvantitativnu i računarsku biologiju, i tim je pregledao muzejske zapise, ekološka istraživanja i podatke o društvenim naukama prikupljene između 1996. i 2015. iz čitavih susednih Sjedinjenih Država.
Koristeći napredne računarske metode, pregledali su više od 200.000 jedinstvenih posmatranja preko 1.000 vrsta – što predstavlja jednu trećinu svih poznatih vrsta pčela u SAD – da bi procenili koliko često su različite vrste primećene na različitim lokacijama.
Pored toga, analizirali su podatke iz nekoliko vladinih izvora, kao što su Nacionalna baza podataka o zemljišnom pokrivaču Geološkog zavoda SAD i Projekat nacionalne sinteze pesticida. Prvi prati tipove zemljišnog pokrivača u SAD (usjevi, urbani, šumski, močvarni, itd.) sa snimcima napravljenim svake dvije do tri godine od 2001. do 2016., dok drugi pruža detaljne podatke o upotrebi pesticida po okrugu od 1992. do 2021. godine.
Integracijom ovih resursa, istraživači su povezivali faktore kao što su korišćenje zemljišta, primena pesticida, prisustvo pčelinjeg društva i vrste poljoprivrednih useva sa uočavanjem divljih pčela u poslednje dve do tri decenije.
Istraživanje pruža ubedljive dokaze da upotreba pesticida glavni doprinosi smanjenju broja divljih pčela. Studija je otkrila snažnu korelaciju između upotrebe pesticida i manjeg broja posmatranja divljih pčela, što ukazuje na direktnu vezu između izloženosti pesticidima i smanjenja populacije pčela.
Neki naučnici su spekulisali da određeni usevi mogu negativno uticati na divlje pčele. Međutim, Guzman i tim su otkrili suprotne dokaze. Među kulturama koje posećuju oprašivači, pronašli su isto toliko divljih pčela u okruzima sa mnogo poljoprivrede u odnosu na malo.
Zanimljivo je da je studija nagovestila da prisustvo kolonija pčela, invazivne vrste, nije imalo gotovo nikakav uticaj na populacije divljih pčela, uprkos nekim dokazima koji govore suprotno. Istraživači, međutim, upozoravaju da su im potrebni detaljniji podaci i dalja studija kako bi potvrdili ovaj zaključak.
„Iako su naši proračuni sofisticirani, veliki deo prostornih i vremenskih podataka je grub“, rekao je Guzman. „Planiramo da usavršimo našu analizu i popunimo praznine što je više moguće.
Istraživači svoje nalaze smatraju ubedljivim dokazom da su alternativne strategije kontrole štetočina, kao što je integrisano upravljanje štetočinama, od suštinskog značaja za očuvanje ovih ključnih oprašivača.
Integrisano upravljanje štetočinama uključuje kontrolu štetočina korišćenjem prirodnih predatora, modifikaciju praksi da bi se smanjilo stvaranje štetočina i korišćenje zamki, barijera i drugih fizičkih sredstava, pri čemu je upotreba pesticida rezervisana kao poslednje sredstvo.
Tim takođe naglašava potrebu za dugoročnijim studijama koje prikupljaju podatke o lokalizovanijim populacijama pčela tokom dužih perioda. „Moramo da kombinujemo ove velike studije koje obuhvataju kontinente sa terenskim eksperimentima koji izlažu pčele hemikalijama tokom dužih perioda i u prirodnim uslovima da bismo dobili jasniju sliku o tome kako ove hemikalije utiču na pčele“, rekao je Guzman.
Trenutna studija se zasniva na radu objavljenom ranije ove godine od strane Guzmana i naučnika sa Vašingtonskog državnog univerziteta i kanadskog univerziteta Laval. Ta studija je otkrila da procene ekološkog rizika (ERA) potcenjuju pretnje pesticidima za divlje pčele i druge oprašivače.
Trenutno, ERA mere efekte pesticida na pčele, često u laboratorijskim studijama, a zatim ekstrapoliraju te nalaze na domaće vrste pčela. Međutim, Guzman i njene kolege otkrile su da se trenutni ERA razlikuju – čak milion puta – kada su procenjivali koliko su pesticidi smrtonosni samo za pčele. A mnoge divlje pčele su još osetljivije na pesticide, što pogoršava problem, pokazalo je istraživanje.
„Kada se fokusiramo samo na zapadne pčele, ignorišemo jedinstvene reakcije drugih vrsta divljih pčela na izloženost pesticidima“, rekao je Guzman, pozivajući regulatorne agencije, naučnike i kreatore politike da preispitaju ERA metode.
„Više podataka i analiza o dugoročnim efektima pesticida pomoći će da se ti napori usmere u korist svih oprašivača, uključujući divlje pčele“, rekao je Guzman.
