Paleontolozi iz Brazila i Čilea otkrivaju važno otkriće o prošlosti najnegostoljubivijeg kontinenta na Zemlji, Antarktika. Danas pod snegom, ranije, međutim, lokacija nije bila ovakva. Istraživanje, koje je vodila brazilska paleobotaničarka dr Žozelin Manfroi, zajedno sa svojim saradnicima, dokazuje da su Antarktik uznemirili česti šumski požari koji su bili direktno povezani sa aktivnim vulkanskim epizodama tokom kraja doba dinosaurusa, pre 75 miliona godina.
Istraživanje je razvijeno na osnovu paleontoloških uzoraka prikupljenih na ostrvu King Džordž, u arhipelagu Šetlandskih ostrva, na Antarktičkom poluostrvu, tokom naučnih ekspedicija koje su sproveli Čileanski antarktički institut (INACH) i Brazilski antarktički program (Proantar).
Prvi dokaz o pojavljivanju šumskih požara na Antarktiku isti je istraživač već dokazao 2015. godine, u radu objavljenom u časopisu Palaeogeographi, Palaeoclimatologi, Paleoecologi, pod naslovom „Prvi izveštaj o kampanskom paleo-divljem požaru na zapadnom Antarktičkom poluostrvu. “ U 2021, druga studija za Antarktik je takođe predstavila više dokaza o ovom pitanju.
Međutim, novi dokazi predstavljeni u studiji koju su razvili dr Žozelin i saradnici, tokom njenog postdoktorskog studija na Čileanskom antarktičkom institutu, pokazuju da je Antarktik bio u plamenu tokom perioda krede i da je pojava šumskih požara bila česta. I ove epizode požara bile su povezane sa aktivnim vulkanizmom tog vremena.
Novi rad pod naslovom: „’Antarktik u plamenu’: Paleo-divlji požari povezani sa vulkanskim naslagama na Antarktičkom poluostrvu tokom kasne krede,” koji dokazuje ovo važno otkriće, objavljen je 14. aprila u časopisu Frontiers in Earth Science.
Prema rečima autora studije, globalne promene životne sredine su među najvećim izazovima za razumevanje čovečanstva. U tom smislu, izgradnja scenarija koji olakšavaju razumevanje ekološke evolucije najrazličitijih sredina na svetu je od najveće važnosti.
„I ova konstrukcija prevazilazi trenutne znake poremećaja u životnim sredinama, ali je potrebno obratiti pažnju i na studije koje predstavljaju širu vremensku skalu. Stoga karakteriziranje i razumevanje prošlih okruženja Zemlje, paleosredina i njihovih uznemiravajućih agenasa. (kao što je vatra), su fundamentalni alati za izgradnju scenarija i modela koji omogućavaju bolje razumevanje zemaljske dinamike i pomažu u očuvanju trenutne biote“, objašnjava Joseline.
Antarktički kontinent, jer se smatra kontinentom ekstrema, jedno je od sredina koje sve više pobuđuje istraživački interes za bolje razumevanje. Pored toga što je kontinent koji danas predstavlja najnepovoljnije uslove za razvoj kopnenog biodiverziteta, zbog svojih neprijateljskih abiotičkih faktora (poput značajnog intenziteta hladnoće i vetra), to je i kontinent koji najbolje čuva svoje ekološke karakteristike, jer je prava prirodna laboratorija koja objedinjuje izuzetne uslove za razvoj istraživanja osnovnih i primenjenih nauka, što je čini posebno zanimljivom iz ljudske perspektive.
Uprkos tome što je trenutno velika izolovana kopnena masa na južnoj hemisferi, antarktički kontinent nije uvek zauzimao ovaj geografski položaj. Tokom geoloških era, kretao se i menjao usled stalnih tektonskih kretanja, zauzimajući različite položaje na zemaljskoj kugli tokom svoje paleogeografske istorije. Tokom ove istorije, južne sredine su se značajno promenile. U dubokom vremenu, njima je dominirala ogromna raznolikost vrsta koje su sačinjavale i/ili naseljavale velike šume, koje su ostavile tragove kroz paleobotaničke zapise sačuvane u različitim geološkim kontekstima na Antarktiku, sa naglaskom na naslage iz perioda krede.
Tokom perioda krede, baš kao što se dešava i danas, šumski požari su bili veoma česti elementi oblikovanja u kopnenim sredinama. Osim što se smatra jednim od važnih faktora narušavanja životne sredine u različitim biomima, o požarima vegetacije u prošlosti svedoči, između ostalog, prisustvo fosilizovanog drvenog uglja, nastalog procesom karbonizacije, koji se sastoji od nepotpunog sagorevanja biljnih fragmenata koji su sačuvani u geološki zapis. Na pojavu, učestalost i intenzitet prirodnih požara u ekosistemima utiču različiti faktori, od sezonske klime, dostupnosti biljnog materijala (goriva), vlage, oblika i uzroka paljenja.
Kroz ovo istraživanje poznato je da su južne sredine tokom perioda krede takođe bile poremećene pojavom šumskih požara, mnogo češćih nego što se mislilo, koji su delimično ili u potpunosti progutali vegetaciju. Analiza ovih fragmenata karbonizovanih biljnih fosila pronađenih u naslagama iz krede na Antarktiku, posebno onih pronađenih na ostrvu King Džordž, ne samo da je omogućila karakterizaciju vegetacije koja je spaljena, uglavnom sastavljena od biljaka poznatih kao golosemenke. Takođe je omogućio dijagnozu elemenata uključenih u paljenje vegetacije, čime je omogućena rekonstrukcija paleoekološkog scenarija koji je lako razumeti.
„Intenzivan vulkanizam potvrđen u kredi, koji čini veliki deo slojeva stena na Antarktiku, takođe je bio pokretačka snaga šumskih požara koji su se dogodili u tom istom periodu. Međutim, suprotno onome što se moglo zamisliti, to nije bilo tokovi rastopljene lave iz aktivnog vulkanizma koji su progutali vegetaciju, već kontakt vegetacije sa zagrejanim oblacima pepela, piroklastičnim oblacima, koje su vulkani izbacili, a koji su u geološkom zapisu sačuvani kroz veoma fine vulkanske sedimente, kao npr. kao vulkanski tufovi. Ovi zagrejani oblaci pepela stigli su do šuma, izazivajući požare prirodne vegetacije“, kaže glavni autor, dr Žozelin Manfroi.
„Može se reći da je, uprkos tome što je Antarktik u modernim vremenima predstavljen negativnim temperaturama i 98% pokrivenosti ledom na svojoj teritoriji, tokom svoje geološke istorije, njegova okolina je nekada bila u plamenu, o čemu svedoče biljni fosili koji pokazuju pojavu požara. u vegetaciji. Dejstvo vatre na vegetaciju bilo je često i oblikovalo je i uznemiravalo južne šume tokom perioda krede, utičući na evoluciju i floristički biodiverzitet u ovim oblastima zemaljske kugle.“
