Izražene klimatske fluktuacije i promenjeni uslovi za poljoprivredu poklopili su se sa usponom i padom Persijskih carstava, prema međunarodnoj studiji koju su vodili istraživači sa Univerziteta Linkeping. Istraživači su proučavali istorijske varijacije padavina i vegetacije u jugoistočnom Iranu tokom poslednjih 4.000 godina. Studija naglašava ranjivost ljudskih društava na promenljivu klimu.
Danas je veći deo Irana pustinja. Ali dalje u istoriji, čitavo područje je iskusilo mnogo padavina pre nego što su se monsunski obrasci promenili. Od kasnog bronzanog doba do kasne antike, Iran je bio u centru značajnih političkih i ekonomskih dešavanja u regionu.
„Pre nekih 4.200 godina postojala je zajednica iz ranog bronzanog doba u Konar Sandalu u blizini Jirofta. Poljoprivreda je napredovala, a na tom mestu je delimično iskopan urbani kompleks. Međutim, nešto je pokrenulo kolaps ove visoko razvijene zajednice iz bronzanog doba, i mi smo bili su zainteresovani šta je to moglo biti“, kaže Joianto Routh, profesor na Odeljenju za tematske studije na Univerzitetu Linkoping, koji je vodio studiju objavljenu u časopisu Kuaternari Science Revievs.
Tim međunarodnih istraživača detaljnije je pogledao moguće varijacije u vegetaciji i padavinama u poslednjih 4.000 godina u jugoistočnom Iranu, u blizini arheološkog nalazišta u Konar Sandalu. Ispitivali su sedimente u tresetnom jezgru dugom 2,5 metara koji je sadržavao sloj po sloj materijala taloženog hiljadama godina.
Slojevi treseta su datirani metodom Carbon-14. Istraživači su takođe sproveli analize elemenata u tragovima, polena i biomarkera i kombinovali ovo sa postojećim arheološkim podacima kako bi otkrili koje biljke i životinje su naseljavale to područje tokom različitih perioda. U nedostatku istorijskih zapisa, praćenje ovih signala moglo bi dati naznake o tome da li su ljudi tamo živeli, da li su išta uzgajali i, ako jesu, šta.
Sa ovim informacijama, istraživači su mogli da rekonstruišu da li je klima bila topla ili hladna, vlažna ili suva. Tokom vlažnih perioda ljudi su se više bavili poljoprivredom, koja je hranila stanovništvo, a zajednica je napredovala. Ljudi su u sušnim periodima prelazili na nomadski način života i napuštali naselje, ali su se vraćali kada su se ponovo stvarali povoljni uslovi.
Istraživači su otkrili da je ovo područje iskusilo povremene vlažne i suve periode. Prvi zapisi o polenu biljaka tipa cerealija ukazuju na to da je intenzivna poljoprivredna praksa počela pre nekih 3.900 do 3.700 godina. Ovaj period se poklapa sa relativno vlažnom klimom u dolini Jiroft.
Nasuprot tome, pre 3.300 do 2.900 godina, vreme je u dolini bilo veoma suvo i vetrovito. Nivo polena tipa cerealije bio je veoma nizak, što ukazuje da je poljoprivreda skoro prestala. Najsušniji uslovi u dolini Jiroft, pre nekih 3.200 godina, poklopili su se sa urušavanjem naselja iz kasnog bronzanog doba u Konar Sandalu. Oko 600 godina kasnije, pojavila su se Persijska imperija, sa dva najmoćnija kraljevstva u istoriji Evroazije: Ahemenidskim i Sasanidskim carstvom, koje su skoro sinhrone sa dva najvlažnija perioda u sedimentnom zapisu.
„Iz našeg tresetnog jezgra možemo utvrditi da je, kada su Ahemenidsko i Sasanidsko carstvo bilo na vrhuncu, poljoprivreda napredovala i zalihe su bile visoke“, kaže Džojanto Rut.
Prema Džojantu Rutu, klima je oduvek igrala suštinsku ulogu na Bliskom istoku, nešto što se ne uzima uvek u jednačinu.
„Arheolozi sugerišu da su ove imperije pale usled slabe sukcesije, kuge i političke i vojne ekspanzije. Oni generalno zanemaruju klimu kao pokretački faktor iza ovih promena. Ne poričemo da su argumenti koje su izneli arheolozi važni. Međutim, vi ste da uzmemo u obzir da odjednom poljoprivredna zajednica više nije mogla da uzgaja žitarice jer se monsunski obrazac promenio – postojao je akutni nedostatak vode. Ovo je imalo kaskadne efekte koji su doveli do decentralizacije moći i na kraju do propasti ili napuštanja mnogih naselja u region“, kaže Joianto Routh.
Iako su oprezni u vezi sa povezivanjem uspeha ovih imperija sa fluktuacijama klime, istraživači tvrde da ove korelacije naglašavaju važnost kombinovanja detaljnih dokaza o klimatskim promenama sa arheološkim i istorijskim kontekstima kako bi mogli da istraže interakciju između različitih faktora koji su možda ranije uticali. civilizacije.
