U avgustu 2017. svet je svedočio izuzetnom astronomskom događaju — po prvi put u istoriji primećen je sudar dve neutronske zvezde, događaj poznat kao AT2017gfo. Ovaj izuzetno retki kosmički fenomen, praćen eksplozijom kilonove, bio je toliko značajan da su ga pratili teleskopi širom sveta, analizirajući talase gravitacione energije koju je sudar izazvao.
Danas, šest godina kasnije, međunarodni tim naučnika koristi podatke sa nekoliko teleskopa, uključujući svemirski teleskop Habl, kako bi rekonstruisao evoluciju ove eksplozije, posmatrajući formiranje teških elemenata i širenje vatrene kugle koja je izbila iz sudara. Njihov rad pokazuje kako je tokom ovog događaja kreiran stroncijum, dok su rezultati ukazali i na prisustvo itrijuma, što dodatno potvrđuje da kilonove igraju ključnu ulogu u nastanku teških elemenata.
„Ova eksplozija podseća na procese u Velikom prasku,“ izjavio je vođa istraživačkog tima, astrofizičar Albert Snepen sa Instituta Niels Bor. Sudar je izazvao „vruću supu“ elementarnih čestica koja se hladila i postajala stabilnija, pri čemu su se elektroni vezivali za jezgra atoma, slično periodu epohe rekombinacije u ranoj istoriji Univerzuma.
Naučnici su pažljivom analizom podataka uspeli da prate stvaranje teških elemenata, kao i formiranje atoma tokom hlađenja kilonove. Ovo se događa u sličnoj fazi kroz koju je Univerzum prošao 380.000 godina nakon Velikog praska, kada su čestice plazme počele da se spajaju u atome, omogućavajući svetlosti da slobodno putuje kroz prostor.
Astrofizičar Rasmus Damgard objašnjava: „Sada, po prvi put, možemo da vidimo proces ujedinjenja atomskih jezgara i elektrona u ovoj udaljenoj eksploziji. To nam omogućava da pratimo temperaturu i proučavamo fiziku u minijaturi kosmičke prošlosti, što nam pruža uvid u prapočetak materije.”
Ova otkrića dodatno potvrđuju ključnu ulogu kilonova u stvaranju elemenata u Univerzumu i ukazuju na to da bi ove eksplozije mogle služiti kao laboratorije za proučavanje procesa koji su oblikovali Univerzum u njegovim najranijim fazama.
