Interdisciplinarni istraživački tim predvođen Univerzitetom u Oldenburgu istražio je puteve širenja plastičnog otpada u južnom Severnom moru. Ključni deo projekta „Makroplastika“ bilo je učešće građana. Volonteri su mogli da koriste posebnu veb stranicu da prijave otkriće drvenih ploča koje je tim pustio na otvoreno more i duž obale.
Dva ključna otkrića su da u Severnom moru ili Skageraku nema područja u kojima se plastični otpad trajno akumulira i da se veliki deo čestica brzo izbacuje na obalu.
Odakle dolaze veliki plastični predmeti kao što su kese za kupovinu i boce za jednokratnu upotrebu koje završe u nemačkom zalivu i kako tamo dospevaju? Ovo je bilo ključno pitanje kojim se bavio multidisciplinarni tim Univerziteta u Oldenburgu, Nemačka. U istraživačkom projektu „Makroplastika u južnom Severnom moru—izvori, ponori i strategije smanjenja“, tim je sproveo sveobuhvatnu studiju kako bi bolje razumeo problem i ispitao strategije za rešavanje problema.
Istraživači su se takođe oslanjali na učešće lokalnih građana kako bi pomogli u praćenju puteva distribucije plastičnih ostataka. Pregled rezultata je sada objavljen u časopisu Frontiers in Marine Science. Dva ključna otkrića su da u Severnom moru ili Skageraku nema područja u kojima se plastični otpad trajno akumulira i da se veliki deo čestica brzo izbacuje na obalu.
Tim, koji je činilo 15 naučnika iz oblasti nauke o moru, geografije i ekološkog planiranja, započeo je projekat 2016. Istraživači su koristili interdisciplinarni pristup da bi istražili kako se plastični predmeti prečnika većeg od pet milimetara raspršuju u Severno more.
Sproveli su terenske eksperimente i izračunali putanje virtuelnih čestica smeća koristeći numeričke modele. Tim je takođe snimio plastični otpad deponovan na obalama, u estuarijima i na morskom dnu i postavio površinske driftere praćene satelitima koji su plutali po površini mora, imitirajući plastične ostatke. Pored toga, oko 63.000 biorazgradivih drvenih ploča veličine oko 8 k 10 centimetara pušteno je sa priobalnih lokacija i sa kopnenih lokacija duž obale.
Lokalni građani koji su naišli na lutalice na plaži podsticani su da prijave svoje otkriće na namenskoj veb stranici. Analiza različitih zainteresovanih strana uključujući sektor turizma, ribarstvo, industriju i luke takođe je sprovedena kao deo studije.
Kombinujući svoja zapažanja i proračune modela, tim je dobio pregled i prostorne distribucije izvora smeća i uloge koju imaju različiti sektori kao što su turizam i industrija. Rezultati potvrđuju da su ribarstvo i čvrsti komunalni otpad glavni izvori smeća, kao što su prethodne studije već pokazale.
Značajan deo otpada dolazi iz većih opština duž obale Severnog mora i na ušćima reka Elbe, Vezera i Emsa. Većina drvenih ploča koje su ispuštene u reke isprane su na obalu dok su još bile u vodenim tokovima — nešto manje od polovine u Elbi i skoro 90 procenata u Emsu. Štaviše, smeće koje se nanese na obalu uglavnom dolazi iz obližnjih izvora.
U priobalnim područjima Severnog mora glavni izvori otpada bili su Nemačka i Holandija, dok je na otvorenom moru većina plastičnih čestica dolazila iz Velike Britanije, Francuske i Holandije.
Analiza puteva raspršivanja pokazala je da je dve trećine drvenih ploča ispuštenih sa priobalnih i rečnih lokacija ponovo izbačeno na obalu u krugu od 25 kilometara od mesta ispuštanja. Međutim, skitnici pušteni na obalu putovali su na veće udaljenosti, a 30 odsto njih je plutalo više od 250 kilometara pre nego što su izbačeni na obalu.
Članovi javnosti su prijavili da su pronašli više od 27.000 lutalica putem veb stranice – što čini oko 43 procenta oslobođenih. „Ovaj rezultat naglašava značajnu ulogu koju građanska nauka može da igra u generisanju velikih skupova podataka“, kaže glavni istraživač, profesor dr Jorg-Olaf Volf.
Još jedan ključni nalaz je da čestice smeća mogu ostati zarobljene duže vreme na okeanografskim frontovima. „To su zone u kojima se, na primer, slatka voda iz reke susreće sa slanom morskom vodom. Tamo stvari često mogu da postanu veoma turbulentne“, objašnjava okeanograf dr Jens Majerjurgens sa Instituta za hemiju i biologiju morske sredine (ICBM) Univerziteta u Oldenburgu.
Zajedno sa dr Marselom Rikerom iz Helmholc-Zentrum Hereon u Geesthahtu, bio je glavni autor nedavno objavljene studije. Podaci naprednih satelitski praćenih lutalica pokazali su da su se uređaji često zaglavljivali na ovim frontovima nekoliko dana ili čak nedelja, sve dok vetar nije dobio dovoljno snage da ih izbaci.
To je značilo da je više plastičnih čestica pronađeno na morskom dnu ispod ovih frontova nego drugde. Međutim, istraživači nisu otkrili nijednu stalnu mrlju smeća u Severnom moru poput onih koje postoje u Pacifiku ili Atlantiku.
Naučnici su takođe ispitali različite strategije za smanjenje unosa plastičnog otpada. Prema studiji, korak koji najviše obećava bio bi da opštine zabrane upotrebu plastike za jednokratnu upotrebu kao što su plastične čaše i pribor za jelo na velikim događajima.
Strožiji propisi o skladištenju u lukama takođe bi bili razumna mera jer lučke operacije čine oko osam odsto plastičnog otpada u Severnom moru. Istraživači takođe vide kampanje za podizanje svesti o problemu kao važne i naglašavaju da se ovi napori treba fokusirati na sektor ribarstva kao glavnog izvora morskog otpada.
Sve u svemu, tim je zadovoljan rezultatima studije: „Dobili smo mnogo pozitivnih povratnih informacija o drvenim pločama i površinskim klizačima i primetili smo povećanu svest o problemu među stanovništvom“, kaže dr Tomas Badeujen, naučnik u ICBM i jedan od vodećih istraživača u projektu. To su pozitivni pomaci koji daju nadu za budućnost, dodao je on.
Interdisciplinarni projektni tim sačinjavali su istraživači iz ICBM-a i Instituta za biologiju i nauke o životnoj sredini (IBU) na Univerzitetu u Oldenburgu. Helmholtz-Zentrum Hereon je bio među naučnim partnerima. Vođa projekta je bio okeanograf iz Oldenburga, prof. dr Jorg-Olaf Volff.
