Arheolozima je bio potreban pogled iz ptičje perspektive da shvate da su praistorijske zajednice centralne i istočne Evrope još uvek napredovale tokom kasnog bronzanog doba.
To je velika stvar, jer se smatralo da su ta društva Karpatskog basena u to vreme bila u stanju fragmentacije i kolapsa.
U stvari, većina civilizacija koje su okruživale Mediteran i njegova susedna mora bila je usmerena ka katastrofi, poznatoj kao kolaps kasnog bronzanog doba.
Međunarodni tim, predvođen arheologom Berijem Molojem sa Univerzitetskog koledža u Dablinu, u Irskoj, započeo je istragu na terenu vršeći istraživanja, iskopavanja i geofizičku prospekciju.
Ali tek kada su spojili fotografije iz vazduha i satelitske snimke južnog Karpatskog basena u Centralnoj Evropi – poznatog po svojoj riznici praistorijskih utvrđenja – otkrivena je potpuna slika.
„Neki od najvećih lokaliteta, koje zovemo ove mega-tvrđave, poznati su već nekoliko godina, kao što su Gradište Iđoš, Čanadpalota, Santana ili neverovatni Kornesti Jarkuri“, rekao je Moloj.
Cornesti Iarcuri – najveća tvrđava iz bronzanog doba u Evropi – okružena je 33 km (20,5 milja) rovova i bedema, daleko većih od citadela i utvrđenja drugih civilizacija iz bronzanog doba poput Hetita, Mikenaca ili Egipćana.
U 16. veku pre nove ere, ovi veliki centralni čvorovi su napušteni, što je navelo arheologe da pretpostave da je društvo potpuno propalo, što je nagovestilo sudbinu mnogih civilizacija u kasnom bronzanom dobu.
Međutim, Moloj i njegov tim više ne misle da je to u potpunosti bio slučaj sa društvima Karpatskog basena – barem ne do 13. veka pre nove ere.
„Ovi masivni lokaliteti nisu stajali sami, bili su deo guste mreže blisko povezanih i sazavisnih zajednica. Na svom vrhuncu, ljudi koji su živeli u ovoj nižepanonskoj mreži lokaliteta morali su da se broje na desetine hiljada.“
Iako su ovi ogromni centri moći bili u opadanju, 1600-1450. pre nove ere ljudi u južnoj Panonskoj niziji formirali su svoje vlastite države, ili male političke države, u mrežu monumentalnih naselja i manjih lokaliteta, većinom na oko 5 km jedan od drugog. .
Molloi i njegov tim otkrili su preko 100 ovih gusto raspoređenih naselja u niskom regionu, za koje se čini da su se oslanjali na susedne vodene puteve i močvare za resurse.
To je možda pomoglo ovim ljudima da odlože neke od uticaja povezanih sa klimom koji su katalizovali kolaps drugih naselja iz kasnog bronzanog doba, iako je oko 1250. godine pre nove ere nedostatak kiše počeo da uzima danak ovim društvima orijentisanim na močvare.
Do 1200. godine pre nove ere, praktično sva ova mesta su masovno napuštena.
„Fascinantno je otkriti ove nove politike i videti kako su bile povezane sa dobro poznatim uticajnim društvima, ali je otrežnjujuće videti kako su na kraju doživele sličnu sudbinu u talasu kriza koje su pogodile ovaj širi region“, kaže Moloj.
Ova društva dovode u pitanje mnoge aspekte evropske praistorije, i čini se da su bila važan centar inovacija, politike i trgovine tokom 1500–1200 pre nove ere.
Istraživači opisuju ove zajednice kao međusobno zavisne i blisko isprepletene, koje deluju na skoro totalnom nivou pejzaža, sa složenim društvenim institucijama i pratećim strukturama moći za upravljanje interakcijom, saradnjom, konkurencijom i nasiljem.
„[Mi] smo bili u mogućnosti da definišemo ceo naseljeni pejzaž, zajedno sa mapama veličine i rasporeda lokacija, čak i do lokacija domova ljudi unutar njih“, rekao je Moloj.
„Ovo zaista daje pogled bez presedana o tome kako su ovi ljudi iz bronzanog doba živeli jedni sa drugima i sa svojim brojnim susedima.“
