Zajedno sa partnerima iz Muzeja Vojvodine u Novom Sadu (Srbija), Narodnog muzeja Zrenjanin i Narodnog muzeja Pančevo, tim iz klastera izvrsnosti ROOTS otkrio je do sada nepoznato kasnoneolitsko naselje u blizini reke Tamiš u severoistočnoj Srbiji.
„Ovo otkriće je od izuzetnog značaja, jer jedva da su poznata veća kasnoneolitska naselja u regionu srpskog Banata“, kaže vođa tima profesor dr Martin Furholt sa Instituta za praistorijsku i protoistorijsku arheologiju Univerziteta Kil.
Novootkriveno naselje nalazi se u blizini savremenog sela Jarkovac u pokrajini Vojvodini. Uz pomoć geofizičkih metoda, tim je u martu ove godine uspeo da u potpunosti mapira njen obim. Prostire se na površini od 11 do 13 hektara i okružena je sa četiri do šest rovova.
„Naselje ove veličine je spektakularno. Geofizički podaci nam takođe daju jasnu predstavu o strukturi lokaliteta pre 7.000 godina“, kaže ROOTS doktorant i vođa tima Finn Vilkes.
Paralelno sa geofizičkim istraživanjima, nemačko-srpski istraživački tim je takođe sistematski pregledao površine okolnog područja u potrazi za artefaktima. Ovaj površinski materijal ukazuje da naselje predstavlja naselje vinčanske kulture koje se datuje u period između 5400. i 4400. godine pre nove ere.
Međutim, jaki su uticaji i iz regionalne banatske kulture. „Ovo je takođe izuzetno, jer je poznato samo nekoliko naselja sa materijalom iz banatske kulture sa današnje Srbije“, objašnjava Vilks.
Istraživanje kružnih ograđenih prostora u Mađarskoj
Tokom iste dvonedeljne istraživačke kampanje, tim iz Klastera izvrsnosti je takođe istraživao nekoliko kasnoneolitskih kružnih obeležja u Mađarskoj zajedno sa partnerima iz Muzeja Janusa Panonija u Pečuju. Ovi takozvani „rondeli“ se pripisuju kulturi Lenđel (5000/4900–4500/4400 p.n.e.). Istraživači su takođe koristili geofizičke tehnologije i sistematska pešačka istraživanja okolnog područja.
Zahvaljujući kombinaciji obe metode, istraživači su bili u mogućnosti da razlikuju ere predstavljene na pojedinačnim lokalitetima jasnije nego ranije. „Ovo nam je omogućilo da ponovo procenimo neke od već poznatih lokaliteta u Mađarskoj. Na primer, lokaliteti koji su ranije bili kategorisani kao kasnoneolitički kružni rovovi su se pokazali kao mnogo mlađe strukture“, objašnjava vođa tima Kata Furholt iz Instituta za Praistorijska i protoistorijska arheologija na Univerzitetu Kiel.
Novi uvidi u distribuciju bogatstva i znanja u neolitskom periodu
Najznačajniji događaji kratkog, ali intenzivnog terenskog rada u Mađarskoj uključivali su ponovnu procenu naselja koje je ranije datovano u period kasnog neolita, za koje postoji velika verovatnoća da pripada vučedolskoj kulturi kasnog bakarnog i ranog bronzanog doba (3000/2900–2500/). 2400. pre nove ere), kao i kompletna dokumentacija kasnoneolitskog kružnog jarka u selu Vokanji.
„Jugoistočna Evropa je veoma važan region za odgovor na pitanje kako su se znanje i tehnologije širile u ranim periodima ljudske istorije i kako je to bilo povezano sa društvenim nejednakostima. Tu su se u Evropi prvi put pojavile nove tehnologije i znanja, poput obrade metala. Sa novootkrivenim i reklasifikovanim sajtovima, prikupljamo važne podatke za bolje razumevanje društvene nejednakosti i prenosa znanja“, kaže profesor Martin Furholt.
Rezultati se ugrađuju u interdisciplinarni projekat Nejednakost bogatstva i znanja klastera izvrsnosti ROOTS, koji se fokusira na ova pitanja. Analize su još u toku.
