Naučnici su identifikovali „imune puteve“ tokom akutne infekcije koronavirusom koji su povezani sa razvojem dugog COVID-a, i dok su neki putevi isti za muškarce i žene, drugi se dramatično razlikuju duž oštrog jaza između polova.
Dugi COVID je oslabio stotine miliona ljudi širom sveta, od kojih neki pate nekoliko meseci, a drugi dugi niz godina. Studija objavljena u avgustu u časopisu Nature Medicine procenjuje da je od 2020. godine 400 miliona ljudi dugo bolovalo od COVID-a po procenjenoj ceni od 1 bilion dolara godišnje. Nesrazmerno veliki broj ljudi sa dugim COVID-om su žene.
Multidisciplinarni tim na Univerzitetu Stenford koji je istraživao imune puteve u razvoju, postojanosti i rešavanju dugog COVID-a, kaže da se razlike na osnovu pola – i sličnosti – ne samo da su se pojavile u njihovom istraživanju, već su nalazi pomogli da se baci novo svetlo na dugi COVID i predlože nove paradigme za lečenje.
Neki putevi, kao što su promene u aktivaciji monocita, bili su zajednički među polovima. Monociti su imune ćelije koje su deo urođenog imunog sistema — prvi reagujući — koje se bore protiv infekcija i prizivaju druge komponente imunog sistema da unište viruse koji napadaju.
Ali istraživači su takođe ispitivali dugu povezanost COVID-a sa oštećenjem imuniteta – disregulacijom – koja je neraskidivo povezana sa višestrukim molekularnim faktorima, od kojih su mnogi zavisni od pola. Muškarci i žene, otkrili su istraživači, pokazuju jedinstvene razlike u obrascima ekspresije proteina i signalnim molekulima, a sve to leži u osnovi dugog COVID-a.
„Razlike zasnovane na polu podržale su ishode i za akutni COVID-19 i za dugi COVID“, piše dr Rebeka E. Hamlin, vodeći autor studije objavljene u časopisu Science Translational Medicine. „U prvoj godini pandemije primećeno je da muškarci imaju veće stope kritičnih bolesti i smrti od akutnog COVID-19 u poređenju sa ženama. Nasuprot tome, ženski pol je epidemiološki povezan sa povećanim rizikom od razvoja dugotrajnog COVID-a.
„Pretpostavili smo da polno specifična imunološka disregulacija doprinosi dugoj patogenezi COVID-a“, dodao je Hamlin, napominjući da je tim sproveo rigoroznu studiju u kojoj je učestvovalo 45 učesnika, koji su svi regrutovani u analizu tri meseca nakon infekcije.
Long COVID je konstelacija različitih zdravstvenih problema koji se javljaju nakon infekcije SARS-CoV-2. Američki centri za kontrolu i prevenciju bolesti opisuju dugi COVID kao hronično stanje koje može da traje najmanje tri meseca i uključuje „široki spektar simptoma ili stanja koja se mogu poboljšati, pogoršati ili biti u toku“.
Post-COVID poremećaji mogu uticati na mozak, srce, respiratorni sistem ili gastrointestinalni trakt i mogu se kretati od gubitka ukusa i nemogućnosti da se oseti miris do složenih kardiovaskularnih problema, kao što su krvni ugrušci koji povećavaju rizik od srčanog i moždanog udara. Bezbroj pacijenata je prijavilo umor i „maglu mozga“.
Svih 45 učesnika Stanfordske studije obolelo je od COVID-a 2020. godine; 36 je razvilo dugi COVID, a 55% obolelih bile su žene. Hamlin i kolege su izvršili niz testova na uzorcima krvi učesnika, ispitujući pojedince tokom akutne infekcije i ponovo tri i 12 meseci nakon infekcije. Cilj je bio da se prouče polne razlike i sličnosti u osnovi COVID-a i početka dugog COVID-a. Tim je takođe proučavao postojanost simptoma i rešavanje simptoma.
Sve u svemu, otkrili smo višestruke razlike u urođenim i adaptivnim imunološkim putevima tokom akutne infekcije COVID-19 i mesecima kasnije kod onih koji su dugo razvili COVID u odnosu na one koji su se oporavili“, napisao je Hamlin u objavi na platformi društvenih medija LinkedIn. „Zanimljivo je da su se mnoge od tih imunoloških razlika razlikovale po polu, dok su se neke od njih javljale kod oba pola.
Nova otkrića, podvukao je Hamlin, sugerišu da buduće duge terapije COVID-a treba da budu prilagođene polu i imunološkom odgovoru svakog pacijenta. Učesnici u studiji proizveli su značajne nove podatke „dajući nam priliku da procenimo prediktore dugog COVID-a u odnosu na oporavak“, dodao je Hamlin.
Da se hronično stanje može pojaviti nakon virusne infekcije nije jedinstveno za SARS-CoV-2. Širok spektar virusa je povezan sa fiziološkim efektima nakon infekcije koji se javljaju nedeljama do godinama nakon što je aktivna infekcija prestala. Polne razlike karakterišu i druge postvirusne poremećaje.
Poliomijelitis, na primer, može dovesti do višedecenijskog stanja poznatog kao post-polio sindrom. Oni koji su pogođeni doživljavaju atrofiju mišića i slabost, bol u zglobovima, mentalni i fiziološki umor. Kao što je slučaj sa dugotrajnim COVID-om, studije su pokazale da je veća verovatnoća da će žene razviti post-polio sindrom nego muškarci.
Virus morbila je povezan sa zastrašujućim, iako retkim, stanjem nakon infekcije. Razorni poremećaj poznat je kao subakutni sklerozirajući panencefalitis, koji se može javiti godinama nakon infekcije morbila, a karakteriše ga mentalno pogoršanje, spastičnost mišića i napadi. Stanje je uvek fatalno i češće je kod muškaraca nego kod žena.
Poremećaj nazvan encefalitis letargika pojavio se nakon pandemije gripa 1918. godine. Tajanstvenu postinfekcionu bolest karakterisala je upala mozga, tremor, slabost mišića i bolest spavanja koja je uzrokovala da pacijenti padaju u dubok san koji je trajao nedeljama do mesecima. Poremećaj je bio češći kod muškaraca nego kod žena, ali studije su pokazale da je veća verovatnoća da žene umru tokom akutne faze letargičnog encefalitisa.
Da bi bolje razumeli dugi COVID, Hamlin i njegove kolege su se okrenuli multiomskoj analizi, proučavajući uzorke periferne krvi svakog učesnika. Multiomika omogućava istraživačima da ispitaju genomiku, proteomiku, transkriptomiku i metabolomiku uzorka.
Pored multiomskih analiza, naučnici sa Stanforda su takođe sproveli jednoćelijsko sekvenciranje RNK da bi utvrdili kako različiti tipovi ćelija komuniciraju jedni sa drugima. Sve u svemu, tim je otkrio višestruke razlike u urođenom i adaptivnom imunitetu između onih koji su se oporavili i onih koji su dugo razvili COVID.
„Nekoliko polno specifičnih imunoloških puteva bilo je povezano sa dugim COVID-om“, tvrdi Hamlin. „Muškarci koji su kasnije razvili dugi COVID pokazali su povećanje signalizacije transformacionog faktora rasta-β —TGF-β— tokom akutne infekcije, dok su žene koje su nastavile da razvijaju dugi COVID smanjile ekspresiju TGFβ1.
„Žene koje su dugo razvile COVID pokazale su povećanu ekspresiju KSIST, RNK gena uključenog u autoimunost, tokom akutne infekcije u poređenju sa ženama koje su se oporavile“, nastavio je Hamlin. „Mnoge imunološke karakteristike dugog COVID-a takođe su očuvane među polovima, kao što su promene u fenotipu monocita i stanje aktivacije.
