Hrana koju jedemo odgovorna je zapanjujuće za jednu trećinu globalnih emisija gasova staklene bašte uzrokovane ljudskim aktivnostima, prema dve sveobuhvatne studije objavljene 2021.
„Kada ljudi pričaju o sistemima ishrane, uvek misle na kravu na terenu“, kaže statističar Frančesko Tubijelo, vodeći autor jednog od izveštaja, koji se pojavljuje u junskim pismima Environmental Research Letters. Istina, krave su glavni izvor metana, koji, kao i drugi gasovi staklene bašte, zadržava toplotu u atmosferi. Ali metan, ugljen-dioksid i drugi gasovi koji zagrevaju planetu se oslobađaju iz nekoliko drugih izvora duž lanca proizvodnje hrane.
Pre 2021. godine, naučnici među kojima je Tubiello iz Organizacije za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija, bili su sasvim svesni da poljoprivreda i srodne promene u korišćenju zemljišta čine otprilike 20 odsto emisija gasova staklene bašte na planeti. Takve promene u korišćenju zemljišta uključuju seču šuma kako bi se napravilo mesto za ispašu stoke i pumpanje podzemnih voda u plavna polja zarad zemljoradnje, vrtarstva i voćarstva.
Ali nove tehnike modelovanja koje su koristili Tubiello i njegove kolege, plus studija grupe u Evropskoj komisiji sa kojom je Tubiello radio, iznele su na videlo još jedan veliki pokretač emisija: lanac snabdevanja hranom. Svi koraci koji odvoze hranu sa farme do naših tanjira do deponije — transport, prerada, kuvanje i otpad od hrane — dovode do emisije u vezi sa hranom sa 20 procenata na 33 procenta.
Hrana koju jedemo zaslužuje veliku pažnju u kontekstu usporavanja klimatskih promena, baš kao i sagorevanje fosilnih goriva, kaže Amos Tai, naučnik za životnu sredinu sa Kineskog univerziteta u Hong Kongu. Potpuna slika emisija u vezi sa hranom pokazuje da svet treba da napravi drastične promene u sistemu ishrane ako želimo da postignemo međunarodne ciljeve za smanjenje globalnog zagrevanja.
Naučnici su poslednjih godina stekli jasnije razumevanje globalnih emisija koje se odnose na čoveka kroz baze podataka kao što je EDGAR, ili Baza podataka o emisijama za globalna atmosferska istraživanja, koju je razvila Evropska unija. Baza podataka pokriva aktivnosti svake zemlje koje emituju ljude, od proizvodnje energije do otpada na deponijama, od 1970. do danas. EDGAR koristi jedinstvenu metodologiju za izračunavanje emisija za sve ekonomske sektore, kaže Monica Crippa, naučni službenik u Zajedničkom istraživačkom centru Evropske komisije.
Crippa i kolege, uz pomoć Tubiella, napravili su prateću bazu podataka o emisijama u vezi sa sistemom hrane pod nazivom EDGAR-FOOD. Koristeći tu bazu podataka, istraživači su došli do iste jedne trećine procene kao i Tubijelova grupa.
Proračuni Crippinog tima, izneti u Nature Food u martu 2021. godine, podelili su emisije iz sistema hrane u četiri široke kategorije: zemljište (uključujući i poljoprivredu i srodne promene u upotrebi zemljišta), energiju (koja se koristi za proizvodnju, preradu, pakovanje i transport robe), industriju (uključujući proizvodnju hemikalija koje se koriste u poljoprivredi i materijala koji se koriste za pakovanje hrane) i otpada (od neiskorišćene hrane).
Zemljišni sektor je najveći krivac za emisije iz prehrambenog sistema, kaže Crippa, koji čini oko 70 posto ukupnog globalnog. Ali slika izgleda drugačije među različitim nacijama. Sjedinjene Države i druge razvijene zemlje se oslanjaju na visoko centralizovane megafarme za veći deo proizvodnje hrane; tako da kategorije energije, industrije i otpada čine više od polovine emisija iz prehrambenih sistema ovih zemalja.
U zemljama u razvoju, poljoprivreda i promena korišćenja zemljišta daju daleko veći doprinos. Emisije u istorijski manje razvijenim zemljama takođe su rasle u poslednjih 30 godina, pošto su ove zemlje posekle divlje oblasti da bi napravile mesto za industrijsku poljoprivredu i počele da jedu više mesa, što je još jedan veliki doprinos emisijama sa uticajem na sve četiri kategorije.
Kao rezultat toga, poljoprivreda i srodne promene pejzaža dovele su do velikih povećanja emisija iz sistema ishrane među zemljama u razvoju poslednjih decenija, dok emisije u razvijenim zemljama nisu porasle.
