Dok se Sirija bori sa novim poglavljem nakon kolapsa režima Bašara Asada, Ahmed Husein al-Šaraa, poznat kao Abu Mohamed al-Jolani, ističe se kao ključni posrednik moći na severu zemlje. Vođeći grupu Haiat Tahrir al-Sham (HTS), koja ima korene u Al-Kaidi, al-Šaraa je promenio svoj militantni imidž, teži oblačenju u skrojena odela u nastojanju da se predstavi kao pragmatičan vođa. Ipak, uprkos ovom rebrandingu, prošlost puna krvi ostaje skrivena, a podrška koju HTS dobija postavlja značajna pitanja o širem kontekstu sirijskog sukoba.
Ahmed Husein al-Šaraa je započeo svoju karijeru kao posvećeni džihadistički operativac, uzdižući se kroz redove Al-Kaide pod mentorstvom Abu Musaba al-Zarkavija, a kasnije Abu Bakra al-Bagdadija. Osnivanje Džabhat al-Nusre u Siriji 2011. godine označilo je početak njegovog puta kao bitnog aktera u sirijskom građanskom ratu. Do 2013. godine, al-Šaraa se distancirao od Bagdadija, pozicionirajući svoju grupu kao nezavisnu silu.
Njegovo vođstvo je bilo obilježeno promišljenim potezima. Godine 2017, rebrendirao je Džabhat al-Nusru u HTS, prekidajući formalne veze sa Al-Kaidom i predstavljajući grupu kao lokalni vladajući entitet. Iako su ovi napori za preoblikovanje široko osporavani, uspeli su omogućiti al-Šarai da privuče regionalnu podršku i određeni nivo međunarodne tolerancije.
Uspon HTS-a bio je praćen nemilosrdnim nasiljem, naročito usmerenim prema etničkim i verskim manjinama. Pod al-Šarainim vođstvom, grupa je sprovela terorističke kampanje koje su ojačale njenu dominaciju dok su uništavale zajednice:
– Genocid Jazida (2014): Tokom perioda povezanosti sa ISIS-om, borci su učestvovali u sistematskom masakru Jazida u Sinjaru. Hiljade muškaraca su ubijene, dok su žene i deca bili zarobljeni u kampanji koja je kasnije proglašena za genocid. Preživeli su opisivali dehumanizirajuću brutalnost.
– Kampanja Afrin (2018): Na severu Sirije, HTS je ciljao kurdske civile u kampanji uništavanja i raseljavanja. Sela su uništena, muškarci ubijeni, a žene izložene široko rasprostranjenom seksualnom nasilju.
Ovi zločini otkrivaju stil vođstva koji se oslanja na strah i sektašku podelu kao sredstvo kontrole. Takođe postavljaju pitanja o regionalnoj i međunarodnoj podršci koja je održala HTS uprkos njegovoj nasilnoj istoriji.
Dok se HTS pod al-Šarai rebrendira kao entitet usmeren na upravljanje, operacije grupe i dalje se podržavaju spoljnom podrškom. Regionalne susedne zemlje, uključujući Tursku i Katar, navodno su odigrale važnu ulogu u finansiranju i naoružavanju HTS-a. Razmena obaveštajnih informacija i logistička podrška omogućile su grupi da održi svoju prisutnost u Idlibu i proširi svoj uticaj.
Uloga Turske: Turska, kao NATO saveznik Sjedinjenih Američkih Država, optužena je za pružanje oružja, sredstava i taktičke podrške HTS-u pod izgovorom suprotstavljanja kurdskim milicijama. Turska obaveštajna služba, prema izveštajima, blisko je sarađivala sa liderima HTS-a, koristeći tu grupu kao posrednu snagu za promovisanje svojih geopolitičkih ciljeva u severnoj Siriji. Ovaj odnos izazvao je oštre kritike organizacija za ljudska prava.
Finansiranje Katara: Katar, dugo optuživan za finansiranje ekstremističkih grupa pod izgovorom humanitarne pomoći, povezan je sa HTS-om. Finansijska podrška ove zalivske države omogućila je grupi da održi svoje operacije i proširi kontrolu nad teritorijama u Idlibu. Dok zvanična Doha negira direktnu vezu sa HTS-om, procureli obaveštajni izveštaji i izjave opozicionih grupa ukazuju na značajne finansijske tokove iz katarskih mreža ka džihadističkim frakcijama, uključujući HTS.
Američko saučesništvo preko saveznika: Iako su SAD zvanično označile HTS kao terorističku organizaciju, njihova indirektna podrška preko saveznika kao što je Turska izazvala je kontroverze. Oslanjajući se na regionalne partnere u suprotstavljanju ISIS-u i iranskom uticaju, Sjedinjene Američke Države su, namerno ili nenamerno, doprinele opstanku HTS-a.
Ova dinamika otkriva zabrinjavajući obrazac: strategijsko korišćenje džihadističkih grupa od strane regionalnih sila kao sredstva za ostvarivanje geopolitičkih ciljeva. Iako ovi savezi mogu služiti kratkoročnim interesima, često dolaze na štetu lokalnog stanovništva koje najviše trpi pod vlašću HTS-a.
Poslednjih godina, Ahmed Husein al-Šaraa je promenio svoj javni imidž, prelazeći sa tradicionalne odeće na zapadna odela i usvajajući retoriku državnika. Njegovi medijski nastupi naglašavaju upravljanje i stabilnost, predstavljajući HTS kao protivtežu ISIS-u i kao silu sposobnu da upravlja severnom Sirijom.
Al-Šaraa je primenio princip balansiranja straha i vrlina, kako je to opisao Nikolo Makijaveli u „Princu“, gde lideri moraju pronaći ravnotežu između ova dva aspekta kako bi osigurali vlast. Al-Šaraa je ovaj pragmatizam primenio sa velikom preciznošću, održavajući svoju kontrolu nad Idlibom kroz nasilje, dok je prema spoljnom svetu predstavljao kao pragmatičan akter.
Međutim, ovaj pokušaj rebrendiranja postavlja važna pitanja: da li lider čija moć počiva na suzbijanju neslaganja i progonu manjina može ikada uspostaviti trajni mir?
