Post je sastavni deo svakodnevnog života miliona ljudi širom sveta, koji se često praktikuje u verske ili duhovne svrhe. Obreda kao što su Ramazan u islamu, Jom Kipur u judaizmu, Veliki post u hrišćanstvu i obredi posta u hinduizmu i budizmu duboko su ukorenjeni u tradiciji i veri. Ove prakse često uključuju ponovljene periode posta, postavljajući intrigantna pitanja o tome kako se telo prilagođava takvim stalnim nutritivnim stanjima.
Poslednjih godina, post je takođe postao moderan izvan svojih verskih i kulturnih korena, prihvaćen kao sredstvo za poboljšanje zdravlja i promovisanje gubitka težine. Povremeni post, produženi post i vremenski ograničena ishrana su sve popularniji, a zagovornici tvrde da imaju koristi kao što su poboljšano metaboličko zdravlje, upravljanje težinom, pa čak i dugovečnost. Ovaj trend naglašava važnost razumevanja fizioloških mehanizama koji stoje u osnovi posta, kako u tradicionalnim kontekstima, tako i kao izbor modernog načina života.
Nova studija objavljena u časopisu Istraživanje nukleinskih kiselina koju vodi dr Ido Goldstein sa Instituta za biohemiju, nauku o hrani i ishranu na Fakultetu za poljoprivredu, hranu i životnu sredinu Robert H. Smith na Hebrejskom univerzitetu u Jerusalimu otkriva kako ponovljeni post izaziva mehanizam ćelijske memorije u jetri, poboljšavajući njen odgovor na buduće događaje posta.
Istraživanje otkriva fascinantnu vezu između naizmeničnog gladovanja (ADF) i sposobnosti jetre da se adaptira kroz pojačanu aktivaciju gena i proizvodnju goriva nazvanog ketonska tela, nudeći nove uvide u metaboličku regulaciju.
Post izaziva metaboličke promene kod sisara, omogućavajući proizvodnju glukoze i ketonskih tela za energiju tokom perioda nestašice hrane. Ovaj proces je vođen transkripcionim promenama u jetri (tj. promenama u ekspresiji gena). Tim dr Goldštajna je istražio kako događaji koji se ponavljaju, kao što su oni koji su se desili tokom ADF-a, utiču na ovaj transkripcioni program. Njihovi nalazi su otkrili da su miševi koji su podvrgnuti ADF-u reagovali značajno drugačije na naknadne napade gladovanja u poređenju sa miševima koji su prvi put na gladovanju.
Studija je identifikovala fenomen nazvan „senzibilizacija“, gde su ključni geni odgovorni za ketogenezu (proizvodnju ketonskih tela) bili snažnije aktivirani nakon ADF-a. Ovaj efekat je bio povezan sa promenama u hromatinskom pejzažu jetre, sa pojačivačima – genomskim regionima koji regulišu ekspresiju gena – pripremljenim za jaču aktivaciju zbog prethodnih iskustava sa gladovanjem.
Ovi senzibilisani pojačivači su pokazali povećano vezivanje PPARα, transkripcionog faktora kritičnog za ketogenezu. Značajno je da je ovaj adaptivni odgovor bio odsutan kod miševa sa PPARα-deficijentnim hepatocitima, naglašavajući suštinsku ulogu PPARα u ovom procesu.
Istraživači su otkrili da su efekti ADF-a bili očigledni nakon samo nedelju dana ponovljenog gladovanja, što je dovelo do povećane proizvodnje ketonskih tela tokom narednih postova. Tokom perioda hranjenja, ekspresija gena i nivoi ketona su se vratili na početnu liniju, pokazujući da je efekat senzibilizacije specifičan za stanja gladovanja. Zdravstvene prednosti ADF-a, uključujući poboljšani metabolizam lipida, izgleda da su povezane sa ovim poboljšanim ketogenim kapacitetom, a ne sa promenama u unosu kalorija ili telesnoj masi, koje su uglavnom ostale nepromenjene.
Dr Goldstein je primetio: „Naša studija naglašava kako se jetra prilagođava ponovljenom gladovanju kroz mehanizam sličan memoriji koji je priprema za buduće napade gladovanja. Ovaj proces senzibilizacije podvlači izuzetnu sposobnost jetre da dinamički reaguje na ponavljajuća stanja ishrane.“
Nalazi pružaju dublje razumevanje kako ponavljani signali iz okoline, kao što su post, oblikuju ćelijsko ponašanje i metaboličku adaptaciju. Osim posta, ovo istraživanje otvara nove puteve za istraživanje načina na koji regulacija transkripcije posreduje odgovore na druge ponavljajuće stimuluse iz okoline, sa potencijalnom primenom u nauci o ishrani i metaboličkom zdravlju.
