Na dubini od oko 2.890 kilometara ispod površine Zemlje nalazi se jezgro naše planete, sačinjeno od ogromne mase tečnog metala. Naučnici već godinama proučavaju ovu ključnu strukturu planete, a sada je tim istraživača, predvođenih profesorom geofizike Hrvojem Tkalčićem sa Australijskog nacionalnog univerziteta, otkrio iznenađujući fenomen. Korišćenjem seizmičkih talasa koje stvaraju zemljotresi, Tkalčić i njegov kolega Ksiaolong Ma identifikovali su veliki region u obliku krofne, smešten blizu ekvatora Zemljinog spoljašnjeg jezgra, gde talasi putuju 2% sporije nego u ostatku jezgra. Njihovi rezultati objavljeni su u časopisu Science Advances.
Ovo otkriće sugeriše da se u toj oblasti nalazi veća koncentracija lakših elemenata, kao što su silicijum i kiseonik, što može imati značajan uticaj na dinamičke procese u spoljašnjem jezgru, posebno na stvaranje i održavanje Zemljinog magnetnog polja. Talasi koje proučavaju seizmolozi putuju kroz planetu i reflektuju se od različitih unutrašnjih struktura, omogućavajući naučnicima da „vide“ šta se događa duboko ispod površine.
Većina seizmoloških studija fokusira se na početne, snažne talase koji se šire odmah nakon zemljotresa. Međutim, Tkalčićev tim se fokusirao na kasnije, slabije talase, poznate kao „koda talasi“, koji pružaju detaljnije informacije o unutrašnjoj strukturi Zemlje. Posmatranjem ovih talasa, otkriven je suptilan, ali značajan signal iz regije gde talasi putuju sporije, što ukazuje na promene u sastavu jezgra.
Spoljašnje jezgro Zemlje ima radijus od oko 3.480 kilometara, što ga čini nešto većim od planete Mars. Sastoji se uglavnom od tečnog gvožđa i nikla, dok lakši elementi, poput silicijuma, kiseonika, sumpora i vodonika, čine manji deo. Razlika u temperaturi između vrha i dna spoljašnjeg jezgra stvara termičku konvekciju – proces koji pokreće kretanje tečnog metala unutar jezgra, slično ključanju vode u loncu.
Međutim, prema novim saznanjima, u regionu u obliku krofne, koji se proteže oko ekvatora, prisutna je veća koncentracija lakših elemenata. Ovi elementi, oslobođeni iz čvrstog unutrašnjeg jezgra, menjaju dinamiku kretanja tečnog metala u spoljašnjem jezgru, što utiče na brzinu širenja seizmičkih talasa. To može objasniti zašto se talasi u ovoj oblasti kreću sporije nego u drugim delovima jezgra.
Takođe, Zemljina rotacija igra ključnu ulogu u organizovanju tečnosti u spoljašnjem jezgru. Tečni metal stvara dugačke vrtloge u pravcu sever-jug, koji pokreću mehanizam poznat kao „geodinamo“, odgovoran za generisanje i održavanje Zemljinog magnetnog polja. Ovo polje je presudno za zaštitu Zemlje od štetnih efekata sunčevog vetra i kosmičkog zračenja, a upravo ovaj složeni proces omogućava život na planeti.
Novo otkriće o krofni lakših elemenata u jezgru otvara mnoga pitanja o tome kako sastav jezgra utiče na jačinu i stabilnost Zemljinog magnetnog polja tokom vremena. Razumevanje ovih procesa ključno je ne samo za predviđanje promena u magnetnom polju, koje može da menja svoj intenzitet i pravac, već i za bolji uvid u uslove koji čine planetu pogodnom za život. Takođe, to može pomoći u istraživanju egzoplaneta i proceni njihove potencijalne nastanjivosti.
Hrvoje Tkalčić, vođa istraživanja, smatra da bi dalja istraživanja ovog neobičnog regiona mogla pružiti ključne informacije o složenim procesima koji se odvijaju u unutrašnjosti Zemlje i njihovom uticaju na život na površini.
