Godine 1817, britanski lekar Džejms Parkinson prvi put je opisao neurodegenerativni poremećaj koji je danas poznat kao Parkinsonova bolest. Danas ova bolest pogađa oko milion Amerikanaca i preko 10 miliona ljudi širom sveta, što je čini drugom najčešćom neurodegenerativnom bolešću u Sjedinjenim Američkim Državama. Uprkos tome što je prošlo više od dva veka od prvih opisa bolesti, tretmani koji bi mogli zaustaviti ili usporiti progresivnu smrt moždanih ćelija koje kontrolišu kretanje i dalje ne postoje.
Nedavno istraživanje, koje je sprovela međunarodna grupa naučnika, donosi novo svetlo na mogućnosti lečenja Parkinsonove bolesti. Više od decenije, istraživanja u laboratoriji fokusirana su na proučavanje uloge mitohondrija – ćelijskih elektrana – u razvoju ovog oboljenja. Mitohondrije su dinamične strukture unutar ćelija koje se neprestano menjaju po veličini, broju i lokaciji kako bi odgovorile na potrebe ćelije. Ova dinamika je ključna ne samo za funkciju mitohondrija, već i za zdravlje ćelija uopšte.
Istraživanja su identifikovala ključni protein nazvan Drp1 (dynamin-related protein 1), koji kontroliše proces deljenja mitohondrija na manje segmente. Kada ovaj protein postane preaktivan, mitohondrije se prekomerno dele, što dovodi do fragmentacije i gubitka funkcionalnosti. Oštećenje dinamike mitohondrija remeti vitalne ćelijske procese, uključujući reciklažu otpada, što dovodi do nakupljanja toksičnih proteina u ćeliji – ključnog obeležja Parkinsonove bolesti.
U laboratorijskim modelima Parkinsonove bolesti, uključujući kulture neuronskih ćelija i modele pacova i miševa, naučnici su otkrili da toksini iz okoline i toksični proteini karakteristični za Parkinsonovu bolest izazivaju fragmentaciju i disfunkciju mitohondrija. Ovo je dovelo do pogoršanja zdravlja neuronskih ćelija i, na kraju, do njihove smrti. Smanjenjem aktivnosti Drp1, uspeli su da vrate normalnu funkciju mitohondrija, zaštite neurone i omoguće im da nastave sa radom.
Jedan od najzanimljivijih nalaza iz studije iz 2024. godine bio je otkriće da inhibicija Drp1 može zaštititi ćelije čak i od uticaja mangana, teškog metala koji je povezan sa povećanim rizikom od neurodegenerativnih bolesti. Izložene neuronske ćelije su pokazale manje štetne efekte na njihov sistem reciklaže otpada kada je aktivnost Drp1 smanjena, što je omogućilo eliminaciju toksičnih proteina čak i u prisustvu ovog štetnog metala.
Istraživanja sugerišu da inhibicija Drp1 može pružiti višestruku zaštitu ćelijama i otvara mogućnosti za razvoj novih tretmana za Parkinsonovu bolest. Trenutno testiramo nekoliko FDA odobrenih jedinjenja koja ciljaju Drp1, nadajući se da bi jedno od njih moglo postati potencijalni lek za ovu razarajuću bolest.
Ovaj napredak donosi novu nadu u borbi protiv Parkinsonove bolesti, s ciljem da se u bliskoj budućnosti razviju tretmani koji ne samo da olakšavaju simptome, već i sprečavaju progresiju bolesti.
