Od kraja poslednjeg ledenog doba, rast ljudske populacije bio je daleko od jednolikog, umesto toga obeležen je periodima brze ekspanzije praćene naglim padom. Razlozi iza ovih fluktuacija ostaju samo delimično shvaćeni.
Prethodno istraživanje naučnika CSH Petera Turchina, Daniela Kondora i međunarodnog tima saradnika pokazalo je da su društveni sukobi, a ne – ili pored – faktori životne sredine, mogli značajno da utiču na ove obrasce. Sada dodaju još jedan deo slagalice.
Ratovi i sukobi ne samo da uzrokuju direktne žrtve, već i stvaraju atmosferu nevolje i straha. Ovaj strah, utičući na to gde i kako se ljudi naseljavaju, mogao je značajno da utiče na razvoj stanovništva u Evropi, kao što je prikazano u studiji objavljenoj u Journal of the Royal Society Interface.
„Globalno, naučnici su opsežno proučavali i raspravljali o prisustvu i ulozi sukoba u praistoriji. Međutim, procena njihovih efekata, poput onih na broj stanovnika, i dalje je teška“, objašnjava Danijel Kondor iz CSH. „Ovo je još komplikovanije potencijalnim indirektnim efektima, poput ljudi koji – iz straha – napuštaju svoje domove ili izbegavaju određena područja.“
Ovi indirektni uticaji sukoba mogli su da izazovu značajne, dugoročne fluktuacije stanovništva u nedržavnim društvima, kao što je u neolitskoj Evropi (oko 7000 pne do 3000 pne), prema nalazima studije.
„Naš model pokazuje da je strah od sukoba doveo do smanjenja populacije u potencijalno opasnim oblastima. Kao rezultat toga, ljudi su se koncentrisali na sigurnijim lokacijama, kao što su vrhovi brda, gde bi prenaseljenost mogla dovesti do većeg mortaliteta i manje plodnosti“, objašnjava Kondor.
Tekuća pretnja bi sprečila naseljavanje većeg dela preostalog zemljišta. Koautor Detlef Gronenborn iz Lajbnicovog centra za arheologiju (LEIZA) u Majncu, Nemačka, kaže: „Rezultati simulacionih studija se lepo poklapaju sa empirijskim dokazima iz arheološkog terenskog rada, kao što je na primer kasnoneolitsko nalazište Kapellenberg blizu Frankfurta, datiranje do oko 3700. godine pre nove ere.
„Kao i tamo, imamo mnogo slučajeva privremenog napuštanja otvorenog poljoprivrednog zemljišta, povezanih sa povlačenjem grupa na lokacije koje se mogu dobro braniti i značajnim ulaganjima u odbrambene sisteme velikih razmera poput bedema, palisada i rovova.
„Ova koncentracija ljudi na određenim, često dobro zaštićenim lokacijama mogla je dovesti do povećanja nejednakosti u bogatstvu i političkih struktura koje su opravdavale ove razlike“, dodaje Peter Turčin iz CSH. „Na taj način su indirektni efekti sukoba takođe mogli da igraju ključnu ulogu u nastanku većih političkih jedinica i usponu ranih država.
Da bi simulirali dinamiku stanovništva u neolitskoj Evropi, istraživači su razvili računarski model. Da bi testirali model, koristili su bazu podataka arheoloških nalazišta, analizirajući broj radiokarbonskih merenja starosti sa različitih lokacija i vremenskih perioda, pod pretpostavkom da ovo odražava razmere ljudskih aktivnosti, a time i, na kraju, broj stanovništva.
„Ovo nam omogućava da ispitamo tipične amplitude i vremenske okvire rasta i opadanja stanovništva širom Evrope“, objašnjava Kondor. „Naš cilj je bio da naša simulacija odražava ove obrasce.“
U budućnosti, model bi mogao pomoći u tumačenju arheoloških dokaza, kao što su znaci prenaseljenosti ili obrasci korišćenja zemljišta, što zauzvrat može pružiti neophodan kontekst i podatke za dalja preciziranja modeliranja. Ovo je tipičan primer interdisciplinarne saradnje koju CSH želi da neguje.
„Koristeći metode nauke o složenosti, razvijamo matematičke modele da analiziramo uspon i pad složenih društava i identifikujemo zajedničke faktore“, objašnjava Turčin. Ovo uključuje prikupljanje ogromne količine istorijskih podataka, kojima se upravlja u specijalizovanim bazama podataka kao što je Seshat Global Histori Databank.
„Za što potpuniju sliku neizmerno je važna direktna saradnja sa arheolozima. Ova studija je odličan primer potencijala koji takva interdisciplinarna saradnja može da ima“, naglašava Kondor.
