Duboko u unutrašnjosti planete Zemlje, postoje visoravni koje zbunjuju naučnike svojom misterioznom pojavom. Istraživači iz Velike Britanije i Nemačke su, koristeći statističku analizu i simulacije zasnovane na geološkim studijama, predstavili novu teoriju koja sugeriše da se spore nestabilnosti, izazvane pucanjem Zemljine kore, kriju iza ovih neobičnih anomalija.
Ove ogromne ravne visoravni, poput onih u Brazilu, Južnoj Africi i zapadnim Gatskim planinama u Indiji, prostiru se stotinama kilometara daleko od bilo kakvih pukotina u delovima kore koji se smatraju geološki stabilnim. Njihovo formiranje seže milione godina unazad, nakon što su se sile koje su oblikovale najbliže kontinente smirile. Ovaj fenomen otežava pripisivanje odgovornosti isključivo tektonskim pokretima Zemlje.
Geolog sa Univerziteta Sautempton, Tom Gernon, ističe da je dugo vremena postojala sumnja da se strmoglavi reljefi visine kilometara, kao što su Veliki padovi oko Južne Afrike, formiraju kada se kontinenti razdvajaju. Međutim, objašnjenje zašto se unutrašnji delovi kontinenata dižu i eroziraju je izazovnije. Postavlja se pitanje da li je ovaj proces u vezi sa formiranjem visokih strmoglavih reljefa.
Nova teorija kombinuje procese sa sporim mešanjem omotača koji se kreće ispod kore brzinom od 15 do 20 kilometara svakih milion godina. Ovaj proces stvara nestabilnosti u omotaču, koji se talasa ispod čvrste litosfere, kao što objašnjava geofizičar Saša Brune sa Univerziteta u Potsdamu.
Studija je sugerisala da brzina talasa koji su nastali nakon raspada Gondvane odražava vreme erozije oko Velikog sliva u Južnoj Africi. Smatra se da ovaj proces može biti povezan sa podizanjem kontinenata, poznatim kao izostazija, gde gubitak materijala iz kratona ispod i erozija stena sa površine zajedno objašnjavaju dramatično podizanje ravni pejzaža.
Razumevanje ovih duboko skrivenih procesa ispod površine pomaže ne samo u mapiranju promena u pejzažu i formiranju minerala i dragocenih resursa, već i u boljem tumačenju istorijskih promena klime u odnosu na podizanje i spuštanje kontinenata. Destabilizacija jezgra kontinenata verovatno je imala značajan uticaj na drevnu klimu.
Ovo istraživanje je objavljeno u časopisu Nature.
