Gljivice koje žive u moru mogu razbiti plastični polietilen, pod uslovom da je prethodno bio izložen UV zračenju sunčeve svetlosti. Istraživači iz, između ostalih, NIOZ-a objavili su svoje rezultate u časopisu Nauka o totalnoj životnoj sredini. Oni očekuju da mnogo više gljivica koje degradiraju plastiku živi u dubljim delovima okeana.
Gljiva Parengiodontium album živi zajedno sa drugim morskim mikrobima u tankim slojevima na plastičnom smeću u okeanu. Morski mikrobiolozi sa Kraljevskog holandskog instituta za istraživanje mora (NIOZ) otkrili su da je gljiva sposobna da razbije čestice plastičnog polietilena (PE), najzastupljenije od svih vrsta plastike koja je završila u okeanu.
Istraživači NIOZ-a su sarađivali sa kolegama sa Univerziteta u Utrehtu, Fondacijom za čišćenje okeana i istraživačkim institutima u Parizu, Kopenhagenu i St Galenu, Švajcarska. Ovo otkriće omogućava gljivici da se pridruži veoma kratkoj listi morskih gljiva koje razgrađuju plastiku: do danas su pronađene samo četiri vrste. Već se znalo da veći broj bakterija može da razgradi plastiku.
Istraživači su otišli da pronađu mikrobe koji degradiraju plastiku u žarištima plastičnog zagađenja u severnom Tihom okeanu. Iz prikupljenog plastičnog smeća izolovali su morsku gljivicu tako što su je uzgajali u laboratoriji, na specijalnoj plastici koja sadrži označeni ugljenik.
Vaksmaa objašnjava: „Ovi takozvani izotopi 13 C ostaju sledljivi u lancu ishrane. To je kao oznaka koja nam omogućava da pratimo kuda ide ugljenik. Zatim ga možemo pratiti u proizvodima razgradnje.
„Ono što ovo istraživanje čini naučnim izuzetnim je to što možemo kvantifikovati proces degradacije.“ U laboratoriji, Vaksmaa i njen tim su primetili da se raspad PE od strane P. albuma dešava brzinom od oko 0,05% dnevno.
„Naša merenja su takođe pokazala da gljiva ne koristi mnogo ugljenika koji dolazi iz PE kada ga razgrađuje. Većina PE koji koristi P. album se pretvara u ugljen-dioksid, koji gljiva ponovo izlučuje.“ Iako je CO 2 gas staklene bašte, ovaj proces nije nešto što bi moglo predstavljati novi problem: količina koju oslobađaju gljive je ista kao i mala količina koju ljudi oslobađaju tokom disanja.
Prisustvo sunčeve svetlosti je od suštinskog značaja za gljivicu da koristi PE kao izvor energije, otkrili su istraživači. „U laboratoriji, P. album samo razgrađuje PE koji je bio izložen UV-svetlu barem na kratak vremenski period. To znači da u okeanu gljivice mogu razgraditi samo plastiku koja je u početku lebdela blizu površine “, objašnjava Vaksmaa.
„Već je bilo poznato da UV-svetlo samo mehanički razgrađuje plastiku, ali naši rezultati pokazuju da takođe olakšava biološki razgradnju plastike od strane morskih gljiva.
Kako velika količina različite plastike tone u dublje slojeve pre nego što je izložena sunčevoj svetlosti, P. album neće moći da ih sve razbije. Vaksmaa očekuje da postoje i druge, još nepoznate, gljive koje takođe razgrađuju plastiku, u dubljim delovima okeana.
„Morske gljive mogu da razgrađuju složene materijale napravljene od ugljenika. Postoje brojne količine morskih gljiva, tako da je verovatno da pored četiri vrste koje su do sada identifikovane, i druge vrste doprinose degradaciji plastike. Još uvek postoji mnogo pitanja o dinamiku kako se plastična degradacija odvija u dubljim slojevima“, kaže Vaksmaa.
Pronalaženje organizama koji razgrađuju plastiku je hitno. Svake godine ljudi proizvedu više od 400 milijardi kilograma plastike, a očekuje se da će se to najmanje utrostručiti do 2060.
Veliki deo plastičnog otpada završava u moru: od polova do tropskih krajeva, pluta u površinskim vodama, dostiže veće dubine u moru i na kraju pada na morsko dno.
Vodeći autor Vaksmaa iz NIOZ-a kaže: „Velike količine plastike završavaju u suptropskim krugovima, strujama u obliku prstena u okeanima u kojima je morska voda skoro nepomična. To znači da kada se plastika tamo prenese, tamo biva zarobljena. Otprilike 80 miliona kilograma plutajuće plastike već se nakupilo samo u suptropskom krugu severnog Pacifika u Tihom okeanu, koji je samo jedan od šest velikih krugova širom sveta.“
