Pre nekoliko milijardi godina, Mars je bio dom obilne vode, a njegov krater Gale sadržao je jezero. Postepeno, klima se promenila, osušivši crvenu planetu i stvorivši prašnjavi pustinjski svet kakav danas poznajemo.
Sada je međunarodni tim istraživača predvođen Imperijalom pronašao znake da je vode bilo u izobilju u Marsovom krateru Gale — basenu prečnika 154 km južno od ekvatora — dugo nakon što se smatralo da je planeta postala suva i negostoljubiva.
Nalazi imaju implikacije na naše razumevanje promenljive klime na Marsu, kao i na to gde sada tražimo znake nastanjivosti.
Koristeći podatke i slike sa NASA-inog rovera Curiosity, istraživači su pronašli tragove: deformisane slojeve unutar pustinjskog peščara koji je, kako tvrde, mogao da nastane samo od vode.
Iako se slažu da je voda bila prisutna, nisu sigurni da li je postojala kao tečnost pod pritiskom, led ili slana voda.
Vodeći autor dr Stiven Banham sa Odeljenja za nauku o Zemlji i inženjerstvo Imperijal koledža u Londonu rekao je: „Peščanik je otkrio da je vode verovatno bilo u izobilju u skorije vreme i duže nego što se mislilo – ali kojim procesom je voda ostavila ove tragove?“
„Ova voda je možda bila tečnost pod pritiskom, koja je ugurana u sediment i deformisala ga; zamrznuta, sa ponovljenim procesom zamrzavanja i odmrzavanja koji je uzrokovao deformaciju; ili slana, i podložna velikim temperaturnim promenama.
„Ono što je jasno je da je voda zajednička veza iza svakog od ovih potencijalnih načina deformisanja ovog peščara.
Rezultati su objavljeni u Geologiji.
Naučnici prihvataju da je većina površinskih voda na Marsu izgubljena do sredine hesperijskog perioda, koji je trajao 3,7-3,0 milijardi godina.
Ova nova otkrića sugerišu da je vode, u stvari, još uvek bilo u izobilju pod zemljom, blizu površine Marsa, prema kasnijem Hesperiju.
Da bi bolje razumeli prošlu klimu planete i pogodnost za život, istraživači koriste rover Kjuriositi da traže tragove u Marsovim stenama. Rad je deo misije NASA-ine naučne laboratorije za Mars.
Curiosity istražuje krater Gale i severni bok njegove centralne planine, nazvane Mount Sharp, od 2012. U krateru se nalazi planina visoka 5,5 km koja je izgrađena u slojevima — prvo nadolazećim jezerskim i rečnim sedimentima, a kasnije, pustinjski sedimenti i vetrovi tokom Marsovog navodnog perioda sušenja.
Koristeći Kjuriositijevu glavnu naučnu kameru, nazvanu instrument Mastcam, istraživači su prikupili slike slojeva sedimenta Mount Sharp kako bi pronašli „otiske prstiju“ kako su se stene formirale. Pogledali su stene koje su nataložene u ovoj sada peščanoj pustinji i pronašli strukture unutar te naznačene vode.
Dr Banham je rekao: „Kada se sedimenti pomeraju tekućom vodom u rekama ili vetrom koji duva, oni ostavljaju karakteristične strukture koje mogu delovati kao otisci prstiju drevnih procesa koji su ih formirali.“
Kako se rover penjao na planinu, nailazio je na sve mlađe stene taložene u progresivno suvljim sredinama. Na kraju je dospeo do naslaga peščara prebačenog preko obronaka planine, poznatog kao Stimsonova formacija – očuvanog relikta pustinje sa velikim peščanim dinama.
Slike koje je prikupio otkrile su da je formacija deponovana nakon formiranja planine Sharp, tokom Marsovog perioda navodnog sušenja. Takođe su otkrili da deo formacije nazvan Feorachas struktura sadrži karakteristike na koje je očigledno uticala voda.
Koautor studije Amelie Roberts, dr. kandidat sa Odeljenja za nauku o Zemlji i inženjerstvo Imperijal koledža u Londonu, rekao je: „Obično vetar taloži sediment na veoma pravilan, predvidljiv način. Iznenađujuće, otkrili smo da su ovi slojevi naneseni vetrom izobličeni u čudne oblike, što sugeriše da je pesak imao je deformisan ubrzo nakon što je položen. Ove strukture ukazuju na prisustvo vode neposredno ispod površine.“
„Slojevi sedimenta u krateru otkrivaju pomeranje iz vlažnog u suvo okruženje tokom vremena – odražavajući Marsov prelazak iz vlažnog i naseljivog okruženja u negostoljubiv pustinjski svet. Ali ove strukture formirane od vode u pustinjskom peščaru pokazuju da voda je opstala na Marsu mnogo kasnije nego što se mislilo.“
Otkriće istraživača ima implikacije za buduće misije istraživanja svemira, posebno u potrazi za znacima života izvan Zemlje. Na Marsu, formacija Stimson i slični pustinjski peščari su se ranije smatrali manje obećavajućim ciljevima kada su tragali za biosignaturama – dokazima o prošlom primordijalnom životu – na Marsu. Pronalaženje ovih struktura formiranih od vode menja tu ideju.
Dr Banham je rekao: „Utvrđivanje da li su Mars i druge planete nekada mogli da podrže život bila je glavna pokretačka snaga za istraživanje planeta više od pola veka. Naša otkrića otkrivaju nove puteve za istraživanje – bacajući svetlo na potencijal Marsa da podrži život i isticanje gde treba da nastavimo da tražimo nove tragove“.
Znaci života nisu pronađeni na Marsu, a širi konsenzus sugeriše da bi svaki koji bismo mogli pronaći u budućnosti ukazivati na najprimitivniji primordijalni život – možda jednostavan kao molekuli koji se samorepliciraju.
Amelie je rekla: „Naše otkriće produžava vremensku liniju vode koja postoji u regionu oko kratera Gale, tako da je ceo region mogao da bude naseljen duže nego što se ranije mislilo.
