Kada slušate muziku, čini se da je ljudski mozak pristrasan prema slušanju i stvaranju ritmova sastavljenih od jednostavnih celobrojnih odnosa—na primer, serija od četiri takta razdvojena jednakim vremenskim intervalima (formirajući odnos 1:1:1).
Međutim, favorizovani odnosi mogu uveliko da variraju između različitih društava, prema velikoj studiji koju su vodili istraživači sa MIT-a i Maks Plank instituta za empirijsku estetiku i koja je sprovedena u 15 zemalja. Studija je obuhvatila 39 grupa učesnika, od kojih su mnogi došli iz društava čija tradicionalna muzika sadrži karakteristične obrasce ritma koji se ne mogu naći u zapadnoj muzici.
„Naša studija pruža najjasnije dokaze do sada o određenom stepenu univerzalnosti u percepciji i spoznaji muzike, u smislu da svaka pojedinačna grupa učesnika koja je testirana pokazuje pristrasnost za celobrojne odnose. Takođe pruža uvid u varijacije koje se mogu pojaviti u različitim kulturama. , što može biti prilično značajno“, kaže Nori Jacobi, glavni autor studije i bivši postdoktor MIT-a, koji je sada vođa istraživačke grupe na Institutu Maks Plank za empirijsku estetiku u Frankfurtu, Nemačka.
Pristrasnost mozga prema jednostavnim celobrojnim odnosima možda je evoluirala kao prirodni sistem za ispravljanje grešaka koji olakšava održavanje konzistentnog korpusa muzike, koju ljudska društva često koriste za prenošenje informacija.
„Kada ljudi proizvode muziku, često prave male greške. Naši rezultati su u skladu sa idejom da je naša mentalna reprezentacija donekle otporna na te greške, ali je robusna na način koji nas gura ka našim već postojećim idejama o strukturama koje bi trebalo da budu pronađeno u muzici“, kaže Džoš Mekdermot, vanredni profesor mozga i kognitivnih nauka na MIT-u i član MIT-ovog McGovern instituta za istraživanje mozga i Centra za mozgove, umove i mašine.
McDermott je stariji autor studije, koja se danas pojavljuje u Nature Human Behaviour. Istraživački tim je takođe uključivao naučnike iz više od dvadesetak institucija širom sveta.
Nova studija je nastala iz manje analize koju su Jacobi i McDermott objavili 2017. U tom radu istraživači su upoređivali percepciju ritma u grupama slušalaca iz Sjedinjenih Država i Tsimane’, domorodačkog društva koje se nalazi u bolivijskoj amazonskoj prašumi.
Da bi izmerili kako ljudi percipiraju ritam, istraživači su osmislili zadatak u kojem su puštali nasumično generisanu seriju od četiri takta, a zatim tražili od slušaoca da vrati ono što je čuo. Ritam koji proizvede slušalac se zatim reprodukuje slušaocu, a oni ga ponovo tapkaju. Tokom nekoliko iteracija, prisluškivanim sekvencama su dominirale unutrašnje pristrasnosti slušaoca, takođe poznate kao priori.
„Početni obrazac stimulusa je nasumičan, ali pri svakoj iteraciji obrazac se gura predrasudama slušaoca, tako da teži da konvergira do određene tačke u prostoru mogućih ritmova“, kaže Mekdermot. „To vam može dati sliku onoga što nazivamo prethodnim, a to je skup unutrašnjih implicitnih očekivanja za ritmove koje ljudi imaju u svojim glavama.
Kada su istraživači prvi put uradili ovaj eksperiment sa američkim studentima kao ispitanicima, otkrili su da ljudi imaju tendenciju da proizvode vremenske intervale koji su povezani jednostavnim celobrojnim odnosima. Štaviše, većina ritmova koje su proizveli, kao što su oni sa odnosom 1:1:2 i 2:3:3, obično se nalaze u zapadnoj muzici.
Istraživači su zatim otišli u Boliviju i zatražili od članova Tsimaneovog društva da obave isti zadatak. Otkrili su da je Tsimane’ takođe proizvodio ritmove sa jednostavnim celobrojnim odnosima, ali su njihovi preferirani odnosi bili drugačiji i činilo se da su u skladu sa onima koji su dokumentovani u nekoliko postojećih zapisa Tsimaneove muzike.
„U tom trenutku, to je pružilo neke dokaze da bi mogle postojati veoma rasprostranjene tendencije da se favorizuju ovi mali celobrojni odnosi i da može postojati određeni stepen međukulturalnih varijacija. Ali pošto smo upravo pogledali ovu drugu kulturu, to zaista nije bilo Nije jasno kako će ovo izgledati u široj skali“, kaže Džejkobi.
Da bi pokušao da dobije tu širu sliku, tim MIT-a je počeo da traži saradnike širom sveta koji bi im mogli pomoći da prikupe podatke o raznovrsnijem skupu populacija. Na kraju su proučavali slušaoce iz 39 grupa, koje su predstavljale 15 zemalja na pet kontinenata — Severne Amerike, Južne Amerike, Evrope, Afrike i Azije.
„Ovo je zaista prva studija te vrste u smislu da smo uradili isti eksperiment na svim ovim različitim mestima, sa ljudima koji su na terenu na tim lokacijama“, kaže McDermott. „To zaista nije urađeno ranije na bilo čemu blizu ove skale, i dalo nam je priliku da vidimo stepen varijacija koje mogu postojati širom sveta.“
Baš kao što su imali u svojoj originalnoj studiji iz 2017. godine, istraživači su otkrili da su u svakoj grupi koju su testirali ljudi skloni da budu pristrasni prema jednostavnim celobrojnim odnosima ritma. Međutim, nije svaka grupa pokazala iste pristrasnosti. Ljudi iz Severne Amerike i zapadne Evrope, koji su verovatno bili izloženi istoj vrsti muzike, češće su stvarali ritmove sa istim odnosom.
Međutim, mnoge grupe, na primer, one u Turskoj, Maliju, Bugarskoj i Bocvani, pokazale su pristrasnost prema drugim ritmovima.
„Postoje određene kulture u kojima postoje određeni ritmovi koji su istaknuti u njihovoj muzici, a oni se na kraju pojavljuju u mentalnoj reprezentaciji ritma“, kaže Džejkobi.
Istraživači veruju da njihova otkrića otkrivaju mehanizam koji mozak koristi da pomogne u percepciji i proizvodnji muzike.
„Kada čujete da neko svira nešto i ima greške u svom izvođenju, mentalno ćete ih ispraviti tako što ćete ih mapirati tamo gde implicitno mislite da bi trebalo da budu“, kaže Mekdermot. „Da niste imali ovako nešto, a samo ste verno predstavili ono što ste čuli, ove greške bi se mogle širiti i znatno otežati održavanje muzičkog sistema.
Među grupama koje su proučavali, istraživači su se pobrinuli da uključe ne samo studente, koje je lako studirati u velikom broju, već i ljude koji žive u tradicionalnim društvima, do kojih je teže doći. Učesnici iz tih tradicionalnijih grupa pokazali su značajne razlike u odnosu na studente koji žive u istim zemljama i od ljudi koji žive u tim zemljama, ali su test obavili onlajn.
„Ono što je vrlo jasno iz rada je da ako samo pogledate rezultate studenata osnovnih studija širom sveta, u velikoj meri potcenjujete raznolikost koju inače vidite“, kaže Džejkobi. „Isto je važilo i za eksperimente u kojima smo testirali grupe ljudi na mreži u Brazilu i Indiji, jer imate posla sa ljudima koji imaju pristup internetu i verovatno su više izloženi zapadnoj muzici.
Istraživači se sada nadaju da će sprovesti dodatne studije različitih aspekata percepcije muzike, uzimajući ovaj globalni pristup.
„Ako samo testirate studente širom sveta ili ljude na mreži, stvari izgledaju mnogo homogenije. Mislim da je veoma važno da polje shvati da zapravo treba da izađete u zajednice i tamo sprovodite eksperimente, za razliku od uzimajući nisko-visi plod vođenja studija sa ljudima na univerzitetu ili na internetu“, kaže McDermott.
