Na vrhu planina u južnim visoravni Perua nalazi se čudo iz 15. veka carstva Inka, Maču Pikču. Danas je citadela globalna turistička atrakcija i ikona pretkolonijalne latinoameričke istorije – ali je nekada bila kraljevska palata cara.
Naš međunarodni tim istraživača otkrio je neverovatnu genetsku raznolikost skrivenu u drevnim ostacima onih koji su nekada nazivali Maču Pikču domom. Detaljno opisujemo naše nalaze u studiji objavljenoj danas u Science Advances.
Carstvo Inka je nekada vladalo ogromnim 2 miliona kvadratnih kilometara preko planinskog lanca Anda koji oduzima dah u Južnoj Americi. Osnovao ga je 1438. prvi vladar Pačakuti Inka Jupanki, a vrhunac je dostigao 1533. godine, pre kolonizacije od strane Španaca.
U srcu carstva bio je glavni grad Kusko, a u blizini je bila Pačakutijeva veličanstvena palata, Maču Pikču.
Maču Pikču je posetila kraljevska porodica i gosti tokom sušne sezone od maja do oktobra kao mesto za gozbu, ples, pevanje i lov. Iako su ove elitne Inke po smrti sahranjene u Kusku, palatu je održavalo nekoliko stotina slugu koji su živeli na licu mesta tokom cele godine. Ove sluge su sahranjene na grobljima izvan zidina palate.
Nakon španske kolonizacije, znanje o Maču Pikčuu je izgubljeno za zapadni svet – da bi ga avanturisti ponovo otkrili početkom 20. veka.
Godine 1912, Peruanska naučna ekspedicija Jejla je dokumentovala zapanjujući broj od 174 osobe sahranjene na licu mesta. Ovi ukopi su često bili plitki grobovi, ili su bili skriveni ispod velikih gromada ili prirodnih stenovitih nadvišenja.
Iako su mnogima nedostajali grobni predmeti, otkriveni su keramički artefakti zakopani pored nekih ljudi. Oni daju živopisnu sliku kulturne raznolikosti, sa stilovima iz primorskih i severnih regiona Perua, kao i iz visoravni Bolivije u blizini jezera Titikaka.
Ovo je bio prvi trag da je Maču Pikču privukao ljude iz svih krajeva carstva Inka. To sugeriše da su sluge koje su živele u Maču Pikčuu dolazile iz raznih mesta, donoseći keramiku iz svojih domovina.
Međutim, artefakti su takođe mogli završiti na tom području putem trgovine. Da bismo saznali odakle su ti ljudi došli, morali bismo da analiziramo njihov DNK.
Sekvencirali smo drevni DNK iz ostataka 68 pojedinaca – 34 sahranjena u Maču Pikčuu i 34 sahranjena u Kusku. Koristeći datiranje ugljenikom, datirali smo ostatke i otkrili da su neki od ovih ljudi sahranjeni pre uspona Pačakutija i carstva Inka.
Zatim smo uporedili njihov DNK sa DNK autohtonih naroda koji danas žive u Andima (prošla istraživanja su otkrila da su ove genetske linije nastavljene neometano u poslednjih 2.000 godina) – kao i sa precima iz udaljenijih regiona Južne Amerike.
Vredi napomenuti da su ovi „preci“ zasnovani na DNK i ne moraju se nužno preklapati sa kulturnim identitetima naroda, iako bi ponekad bili.
Da li su ljudi sahranjeni u Maču Pikčuu genetski slični onima koji su živeli u tom području od pre Pačakutijeve vladavine? Ili su bili povezani sa precima iz udaljenijih krajeva?
Ako je ovo drugo tačno, mogli bismo sa sigurnošću pretpostaviti da su oni (ili njihovi roditelji) došli u Maču Pikču iz dalekih zemalja.
Od svih uzoraka DNK koje smo analizirali, otkrili smo da 17 osoba ima poreklo iz jednog od testiranih udaljenih izvora (obojenih na mapi ispod). Ovo uključuje sve regione peruanske obale i visoravni, kao i regione Amazona u Peruu, Ekvadoru i Kolumbiji.
Samo sedam sahranjenih osoba imalo je poreklo koje se može povezati sa ogromnim južnim brdima Perua gde žive Maču Pikču i Kusko. Međutim, ne možemo potvrditi da su bili lokalni u samom Maču Pikčuu.
Preostalih 13 pojedinaca imalo je mešano poreklo, uključujući čak i iz Brazila i Paragvaja. Možda su bili potomci pojedinaca iz različitih zemalja koji su se sreli u Maču Pikčuu – ili bi mogli biti povezani sa još nepoznatim južnoameričkim precima.
Što se tiče bliskih porodičnih odnosa, otkrili smo samo jedan par: majka i ćerka.
Zanimljivo je da su svi pojedinci sahranjeni zajedno na glavnim grobljima, bez obzira na njihovo poreklo. To bi moglo da implicira da su smatrani jednakim po statusu jedni drugima, što bi zauzvrat sugerisalo da su rođeni negde drugde i da su samostalno stigli u Maču Pikču, povremeno uspostavljajući veze i rađajući decu.
Verovatno su ovi ljudi bili iz klase „izabranih žena“ koja se zove aklakona i slične klase muškaraca zvane janakona. Pojedinci u ovim grupama birani su iz svojih domova u mladosti i trajno raspoređeni u državnu, aristokratsku ili versku službu.
Po dolasku u Maču Pikču, proveli bi ostatak života služeći kraljevskom imanju.
Iako ne znamo koliko je (ako je bilo) prinude bilo uključeno u proces dolaska ovih ljudi u Maču Pikču, analize kostiju sugerišu da su živeli udobnim životom. Mnogi su živeli do starosti i nisu pokazivali znake neuhranjenosti, bolesti ili povreda usled ratovanja ili teškog rada.
Važno je da ljudski ostaci koje smo pronašli, a koji su prethodili carstvu Inka, nisu pokazali visok nivo raznolikosti. Ovo sugeriše da je uspostavljanje carstva Inka dovelo ljude iz daljine u Maču Pikču.
Nadalje, naše ispitivanje pojedinaca iz Kuska pokazalo je manje raznolikosti nego u Maču Pikčuu, ali više od drugih regionalnih lokacija. Ovo je verovatno zato što je prostrano planinsko područje imalo dugu istoriju interakcija između različitih naroda pre uspona carstva Inka.
Naša otkrića daju zadivljujuću sliku Maču Pikčua kao istinskog žarišta raznolikosti unutar carskog carstva Inka – izdvajajući ga kao kulturno bogato središte unutar drevnog pejzaža.
Roberta Davidson, doktorant genetičke antropologije, Univerzitet Adelaide
